Regie: Tia Lessin, Emma Pildes | Speelduur: 101 minuten | Jaar: 2022

Terwijl bijna elke zichzelf respecterende artiest in de jaren zestig de vrije liefde bezong, ervoer de helft van de bevolking de liefde lang niet zo vrij. Sterker nog, voor een vrouw kon de liefde betekenen dat ze verstoten, verafschuwd en veroordeeld werd. Slecht uitgevoerde horrorabortussen zorgden ervoor dat iedere week vijftien tot twintig vrouwen in het ziekenhuis van Chicago werden opgenomen. Iedere week overleed een van deze wanhopige vrouwen. Hoe heeft het zo ver kunnen komen en wat kunnen we hiervan leren? The Janes vertelt het huiveringwekkende verhaal van vrouwen die snoeihard moesten vechten voor hun rechtmatige stukje vrijheid.

De regels in de jaren zestig waren, op zijn zachtst gezegd, onvoordelig voor vrouwen. Zo mocht je pas de pil slikken nadat je was getrouwd, moest je ontslag nemen als je zwanger werd en als kers op de taart kreeg je een preek over het uiten van je seksualiteit als je was verkracht. De contradictie met ons geromantiseerde beeld van langharige hippies met een vredespijp kan niet groter zijn.

Mannen domineerden de wereld. Zelfs binnen de protestbewegingen kwamen vrouwen niet aan het woord. De arrogantie van de desbetreffende mannen spat van het beeld en kruipt zestig jaar na dato bij het zien van The Janes nog steeds onder je huid. De geschiedenis is voelbaar en bij tijd en wijle gekmakend voor iedere zichzelf respecterende vrouw of moderne man.

Het was ten tijde van deze wervelwind van politieke stromingen dat er een ondergrondse beweging ontstond om vrouwen te helpen bij een ongewenste zwangerschap. Gesterkt en getekend door hun eigen ervaringen, besloten vrouwen het recht in eigen hand te nemen. Met advertenties in 'feministenblaadjes' verspreidden ze hun telefoonnummer onder de bevolking en om hun eigen identiteit verborgen te houden schreven ze daar de naam 'Jane' bij. Ongewenst zwanger? Bel Jane.

De nood was hoog en de telefoon ging non-stop. The Janes kregen steeds meer voet aan de grond en ontwikkelden sluwe methodes om de privacy van hun cliënten te waarborgen. Alleen al praten over abortus was 'samenzwering' en daarmee strafbaar, dus voorzichtigheid was geboden. Zelfs de mannelijke dokters begonnen vrouwen door te verwijzen naar Jane, maar weigerden mee te werken als ze om medicatie werden gevraagd. De documentaire laat in ruim anderhalf uur de heldhaftige strijd van de Janes zien, die als enige missie hadden om vrouwen op een humane manier te kunnen helpen bij een ongewenste zwangerschap.

Met een mengeling van trots, meelij en weemoed in hun ogen vertellen verschillende Janes over deze indrukwekkende tijd in hun leven. Stuk voor stuk zijn het inspirerende vrouwen die de term 'powervrouw' uitgevonden en verbeterd hebben. Zíj waren het die hun huis en haard en alles wat hen lief was op het spel zetten om een ander te kunnen helpen. Nu er in de Verenigde Staten weer allerlei wetten zijn aangepast, zeker niet ten gunste van de vrouw, is deze documentaire actueler dan ooit. Kunnen wíj dit zuur verdiende zelfbeschikkingsrecht in stand houden?

The Janes is te zien bij HBO Max.