Regie: Spike Lee | Scenario: David Byrne | Cast: David Byrne, Chris Giarmo, Tendayi Kuumba, Angie Swan, e.a. | Jaar: 2020

Als baby heeft de mens miljoenen meer connecties in de hersenen dan een volwassene, zo stelt David Byrne, de charismatische frontman van de Talking Heads. Waarom raken we deze connecties kwijt? Byrne komt niet met eenduidige antwoorden, maar geeft met zijn muziek, zijn fantastische band, zijn geweldige poëtische songteksten over het alledaagse leven en zijn spectaculaire show een werkelijk unieke manier om een fractie van deze kinderlijke connectie tot de wereld weer opnieuw te ontdekken.

Dit is dan ook niet zomaar een concertfilm, maar een exceptioneel kunstwerk waarbij filosofische vraagstukken, sociologische problemen, experimenteel camerawerk en weergaloos theater samensmelten tot een ware extase aan kleur, dans, genot, muziek en bezinning. Zeker in een tijd waarin concerten enorm gemist worden is dit kunstwerk een enorme gift aan de mensheid.

De set van American Utopia bestaat slechts uit drie metershoge kralengordijnen en een podium. Desondanks wordt er zoveel gespeeld met licht, schaduweffecten en choreografie dat geen enkele moment ook maar neigt naar saaiheid. Er zit eigenlijk louter beweging in de band die bestaat uit ongelofelijk getalenteerde mensen. Ze bespelen niet alleen meerdere instrumenten, ze zingen en dansen ook nog op elk moment mee. Byrne benadrukt nog maar eens tijdens het optreden dat alles wat je hoort ook daadwerkelijk door de band gespeeld wordt. Het is ongelofelijk hoe vol en compleet het geluid is dat ze op dit podium creëren.

Een belangrijk onderdeel van de bijzondere dans die zich op het podium ontpopt zijn de camera's van Spike Lee. Van werkelijk alle kanten legt Spike Lee uit bijzondere hoeken de strakke choreografie vast. Er zijn momenten dat de camera over het podium mee beweegt, shots van bovenaf, of de achterkant van het podium en zelfs door de kralengordijnen heen weet Spike nog de band vast te leggen. Door dit camerawerk word je steeds meer onderdeel van de dans en steeds verder meegevoerd in een extase.

Een titel als American Utopia betekent natuurlijk ook dat er stilgestaan moet worden bij de politieke situatie van de Verenigde Staten. David Byrne moedigt zijn publiek aan om te stemmen, vooral ook lokaal, omdat maar twintig procent van de mensen dit doen. Er wordt door de band geknield met Colin Kaepernick groot geprojecteerd op de achtergrond. Het meest politieke statement komt echter tijdens de prachtige uitvoering van het nummer Hell You Talmbout van Janelle Monáe, waarbij namen van verschillende Afro-Amerikanen die zijn omgekomen door politiegeweld voorbij komen. Spike Lee snijdt hier in de editing weg van het concert om steeds een levensgrote foto van deze omgekomen persoon te laten zien. Natuurlijk is zo'n scène de signatuur van Spike Lee en dit zorgt dan ook voor een ijzingwekkende schoonheid in combinatie met de nodige bezinning.

Met American Utopia presenteert Byrne dan ook geen utopie. De grijze pakken die de band draagt zouden zomaar uit een dystopische sciencefictionfilm kunnen komen. Toch blijft Byrne hoopvol en gelooft hij dat Amerika nog steeds tot grootse dingen in staat is, alhoewel de keuze voor het nummer Road to Nowhere als afsluiter deze woorden wellicht ook weer tegenspreekt. De trance die het optreden veroorzaakt is ondanks alle maatschappijkritiek die erin verpakt zit, een paradijselijk utopisch genot. Het is jammer dat er momenteel geen concerten zijn en we deze film (nog) niet in de bioscoop kunnen zien, maar toch weet deze concertregistratie heel knap een connectie tot een gedeelde menselijkheid op te roepen. American Utopia is een kerkdienst, een festival, een museumbezoek, een kroegentocht, een theatervoorstelling en zoveel meer in één. American Utopia is menselijkheid en kunst op zijn mooist.

American Utopia is te zien bij diverse streamingdiensten, waaronder Pathé Thuis en Amazon Prime Video.

Lees ook ons interview met David Byrne.