De mens is in rap tempo bezig om zijn wijde omgeving in kaart te brengen. Het land en de lucht kennen steeds minder geheimen. De diepste diepten van onze zeeën en oceanen worden steeds verder opgehelderd. Buiten de aarde maken de meest geavanceerde telescopen haarscherpe opnames van andere sterrenstelsels en planeten. We weten steeds meer, maar een gebied waarvan we bitter weinig afweten is wat zich vlak onder onze voeten bevindt.
Laat zich daar nou net een heel universum aan complex leven bevinden, dat wel eens het antwoord kan zijn op veel problemen waarmee onze mensheid en planeet worstelen. Een ingewikkeld netwerk van microscopisch kleine organismen, insecten, wormen, schimmels en sporen heeft een eigen biosfeer gecreëerd. Alles hangt met elkaar samen, maar hoe het precies werkt beginnen we nog maar net te ontdekken.
De boeiende natuurdocumentaire Onder het Maaiveld, van hetzelfde productieteam als De Nieuwe Wildernis en De Wilde Stad is bijna opdringerig educatief, ware het niet dat het tevens op fascinerende wijze onze ogen opent. Toch is de enigszins prekerige boodschap die regisseur Mark Verkerk verkondigt van onschatbare waarde, omdat het niet slechts voor eigen parochie is. Door ons te realiseren wat zich allemaal onder de grond afspeelt, zouden we wel eens op nieuwe, natuurlijkvriendelijkere vormen van landbouw kunnen komen.
Kort door de bocht is het wel. Het alom aanwezige stikstofprobleem wordt maar mondjesmaat aangestipt en het feit dat ecologische land- en tuinbouw niet geschikt is voor de huidige massaproductie, laat staan voor de immense hedendaagse export blijft onbenoemd. We moeten klein beginnen, zo moeten Verkerk en de bevlogen natuurfanaten die hij portretteert, gedacht hebben. Het idealisme spat ervan af, maar of het realistisch is valt te bezien.
Dat Verkerk een hoge mate van enthousiasme weet op te roepen is gelegen in zijn haarscherpe beelden, die tot op het kleinste niveau inzoomen. Dat er allerlei kunstgrepen zijn toegepast, zoals een dwarsdoorsnede van een moestuin of composthoop die feitelijk in een tot studio verbouwd laboratorium hebben gestaan, is hem makkelijk te vergeven. Alles voor de boodschap en die is uitermate krachtig en bovendien hoopgevend.
Het commentaar van ervaringsdeskundige Marc van Will is spaarzaam en bescheiden. Regelmatig nemen gesprekjes tussen wetenschappers, onderzoekers en hobbytelers het over. Hierbij springt Verkerk wel regelmatig van de hak op de tak. Er valt zo veel te vertellen, dat hij nauwelijks weet waar te beginnen.
Verkerk heeft je met de eerste tekst die in beeld verschijnt. In een theelepel aarde zit meer leven dan er monden te voeden zijn op deze aardkloot. Uiterst inspirerend is de gedachte dat na duizenden jaren lang planten te voeden voor een optimale oogst, het accent moet worden verlegd naar het voeden van de bodem waarin ze groeien. Mooi hoe een nieuw perspectief alles weer in een ander daglicht zet.
