Tijdens het afgelopen Internationale Film Festival Rotterdam won animatiefilm Persepolis de publieksprijs, waarbij het films als No Country For Old Men en The Darjeeling Limited achter zich liet. Het was de eerste keer dat een animatiefilm zo populair was bij het publiek van Rotterdam. Nu is dat misschien niet representatief voor het Nederlandse filmpubliek, maar het is toch een teken dat animatiefilms eindelijk serieuzer worden genomen in ons land. Het begint eindelijk door te dringen dat er op dit gebied méér gemaakt wordt dan kinder- of familiefilms van Walt Disney, en dat is een goede zaak.
Natuurlijk timmert de Japanse anime al jaren aan de internationale weg, maar deze is toch voornamelijk naar de culthoek gedirigeerd en bereikte op Spirited Away na nooit echt een groot publiek. Persepolis raakte in Rotterdam duidelijk meer snaren, en het is te hopen dat dit succes in de rest van het land uitgebouwd zal worden. Want naast goed geanimeerd is Persepolis gewoon een sterke film, waarin zware onderwerpen met humor en relativeringsvermogen worden benaderd en geschiedenislessen slim in het verhaal zijn verweven.
De film is gebaseerd op de autobiografische strips van Marjane Satrapi, die samen met Vincent Paronnaud zelf de regie op zich nam. Als klein meisje groeide zij op in Iran en maakte eind jaren zeventig de Islamitische revolutie mee waarbij de Sjah werd afgezet en ayatollah Khomeini de macht overnam. Eerst wordt deze omwenteling verwelkomd door de familie van Marji (zo wordt zij in de film genoemd), maar als de restricties van het regime toenemen slaat die stemming weer om. Marji, die op een Franse school zat, wordt op veertienjarige leeftijd naar Oostenrijk gestuurd. Daar moet ze strijden tegen vooroordelen en xenofobie, maar vindt uiteindelijk haar plaats. Toch keert ze na de middelbare school terug naar haar vaderland, maar dat blijkt flink veranderd te zijn sinds haar vertrek, en niet op een manier die haar bevalt.
De vroegere geschiedenis van Iran wordt door verschillende familieleden aan de kleine Marji verteld in persoonlijke verhalen. Voor de kijker worden deze gelijkertijd gevisualiseerd. Hiermee worden de gebeurtenissen in de rest van de film op een makkelijk verteerbare manier van historische context voorzien. Op een prettige en intelligente manier wordt zo het persoonlijke verhaal van de hoofdpersoon vermengd met de revolutie en de geleidelijke veranderingen binnen de Iraanse samenleving. De kritiek die impliciet en expliciet op de Iraanse maatschappij en regelgeving wordt geleverd klinkt op natuurlijke wijze door, zonder dat de opgeheven vinger van de filmmakers te zien is, wat helaas regelmatig het geval is bij dit soort films. Die kritiek richt zich overigens niet alleen op mannelijke dominantie, onderdrukking en hypocrisie van de Iraanse overheid, maar ook op de Westerse wereld die de tirannieke Sjah steunden en oorlogswapens leverden.
Behalve een scherpe kritische satire is Persepolis vooral een humoristisch relaas van een meisje dat in ruige tijden opgroeit en volwassen wordt. Eén van de beste en grappigste scènes is die waarin Marji van klein meisje tot puber transformeert. Een ander hoogtepunt dient zich aan als zij besluit haar lot in eigen handen te nemen, Eye of the Tiger begint te zingen en een heuse jaren tachtig trainingsmontage wordt ingezet. Rocky is er niks bij.
De keuze om de film in dezelfde stijl te maken als de strip helpt om de vertelling universeel te houden. Een speelfilm had van de Iraanse setting en personages iets exotisch gemaakt en dan was het in het ergste geval een derdewereldspektakel geworden, voor héél véél mensen een ver-van-hun-bedshow. Dankzij de sobere doch stijlvolle zwart-witanimatie is het daarentegen een universeel herkenbare film geworden, waarin etniciteit en locatie visueel nauwelijks opvallen en minder belangrijk zijn dan de personages en hun persoonlijkheden.
