Elke film is een kind van zijn tijd. Dr. Strangelove had nooit gemaakt kunnen worden zonder de dreiging van Russische bommen, zonder Vietnam geen The Deer Hunter en Wall Street is typisch een product van de jaren tachtig. Wanneer in The Exorcism of Emily Rose de hoofdrolspeelster een advocate tijdens haar slotpleidooi zegt: "het gaat niet om de feiten", en vervolgens een oproep doet om geloof een prominente rol te geven in de rechtspraak, wordt duidelijk: deze film kon alleen maar gemaakt worden in het Amerika van George W. Bush. Dit is immers het land waarin recentelijk twee uiterst conservatieve rechters zijn benoemd tot het hooggerechtshof. Dit is het land waarin steeds meer stemmen opgaan om in de schoolklassen de evolutieleer te vervangen door het creationisme. Het gaat namelijk niet om de feiten; het gaat om geloof en gevoel. Het is een boodschap die door de hele film weerklinkt en een vervelende nasmaak achterlaat.
The Exorcism of Emily Rose is gebaseerd op een waar gebeurd verhaal over een duivelsuitdrijving in Duitsland. Nou ja, waar gebeurd? Er was inderdaad een meisje dat uitermate vreemd en destructief gedrag vertoonde. En het klopt dat haar familie toen een priester inhuurde om haar te verlossen van kwade geesten. Het resultaat: het meisje vond de dood en de priester werd aangeklaagd. Maar hier stoppen de overeenkomsten tussen film en realiteit wel. De priester en zijn advocaat hebben namelijk nooit de vreemde ontmoetingen met demonen gehad die in de film zitten. De advocate heeft ook nooit een teken van God gehad, zoals de filmmakers ons voorhouden. En over de ontmoeting tussen Emily en de Heilige Maagd (in hoogsteigen persoon!) hebben we het maar niet eens. Toegegeven: de film zou tamelijk saai zijn geweest als deze scènes achterwege waren gelaten. Maar waarom dan toch die nadruk (in openingstitels en epiloog) dat het allemaal echt gebeurd zou zijn? Simpel: The Exorcism of Emily Rose is in feite niet meer dan een zeer knap gemaakte commercial voor de katholieke Kerk. De boodschap? De duivel is onder ons, Jezus is de redding en het christelijk geloof dient een plaats te hebben in de rechtzaal. En dat allemaal in de vorm van een uiterst fraai vormgegeven rechtbankdrama/horrorfilm. De kerk gaat met haar tijd mee.
Het verhaal van Emily wordt belicht van twee kanten. Aan de ene kant is daar de priester die heilig gelooft dat Emily, toen ze nog leefde, werkelijk bezeten was door de duivel. Hij vindt tegenover zich de officier van justitie, die stelt dat Emily een medische aandoening had en stierf omdat de priester haar niet tijdig naar een dokter bracht. Door de officier een religieuze achtergrond te geven en de advocaat een sceptische, proberen de makers de film een zekere geloofwaardigheid mee te geven. Immers, als zelfs de sceptische advocate overstag gaat voor de priester, dan moet zijn verhaal wel waar zijn? Het is echter een geveinsde objectiviteit. Hoe kan de film immers eng zijn als Emily's verhaal nep is? Door te kiezen voor de horror-insteek, nemen de makers al stelling.
Maar kerkelijke commercial of niet, het is juist het horrorelement waarmee The Exorcism of Emily Rose punten scoort. De sfeervolle scènes roepen herinneringen op aan films uit de jaren zeventig, toen horror nog écht eng was. Geen bloedvergieten dus, maar een rustige opbouw van de spanning, waarbij stevig wordt geleund op het paranormale en het onverklaarbare. De decors zijn fraai, op het acteerwerk valt niets aan te merken en het sounddesign is uitermate effectief. Nee, aan de vorm ligt het niet. Dus waarom niet gewoon het verstand op nul en je overgeven aan de enge plaatjes? Daarvoor is de religieuze en politieke agenda te prominent aanwezig. Heb je een bord voor je kop en kun je hier voorbij kijken? Dan heb je waarschijnlijk een avondje heerlijk huiveren voor de boeg. Zo niet? Dan zul je huiveren om compleet andere redenen.
