In films die ons vanuit Palestijnse gebieden bereiken, is er geen ontsnappen aan het schrijnende zelfbeeld dat de Palestijnen aan hun dagelijkse realiteit ontlenen. Doorweekt met bloedvergieten, checkpoints en Israëlische militaire optredens lijkt er geen ruimte te zijn voor hoop. Maar in de schreeuwende woede is ook zelden plek voor zelfkritiek. In tegenstelling tot hun Israëlische vakbroeders zijn de Palestijnse filmmakers gevangen in de doctrine van de underdog en dito uitdrukkingsvaardigheden; niet in staat tot vernieuwing. Gecombineerd met de repeterende beelden uit het nieuws leidt deze stagnatie bij zowel de maker als de kijker onmiskenbaar tot een cinematografische vermoeidheid. Rashid Mashrawi lijkt met Lailas Birthday duidelijk te willen breken met deze vruchteloze pas op de plaats.
Plaats van handeling is de Westelijke Jordaanoever. Laila is jarig, maar voordat s avonds de taart kan worden aangesneden, moet men de dag zien door te komen. Het is vader Abu Laila die ons meeneemt in zijn taxi, op weg naar de dagelijkse beslommeringen en de Palestijnse werkelijkheid, met het einde van de dag als enig uitzicht. Niet zonder humor en op subtiele wijze belicht de film vooral het menselijke aspect van de chaos en wetteloosheid in het Palestijnse grondgebied. Deze benadering maakt Lailas Birthday eigenlijk behoorlijk apolitiek, wat vrij uniek mag heten voor films uit en over dit gebied. Van een pamfletachtige film die zich eenduidig tegen Israël keert, is geenszins sprake.
De film is een mooi relaas over een rustige, ontwikkelde man die zich staande probeert te houden te midden van de onvoorspelbaarheid van de gebeurtenissen en de dagelijkse herhaling van hetzelfde: de onzekere zekerheid van alledag. De ingetogen soundtrack die de film begeleidt, draagt sterk bij aan de stoïcijnse houding, waarmee de man zijn lot lijkt te ondergaan en de rust die hij weet vast te houden en uit te stralen.
En toch doet de gehele film duidelijke uitspraken die zich keren tegen de politiek, tegen het geweld en voor de menselijkheid. Metaforisch en veelzeggend is een scène waarin, na een aanslag, een man zich beklaagt over het feit dat zijn ezel niets lijkt te snappen van wat er gaande is. Lachwekkend, maar vooral ook triest is een scène in een café die de totale zinloosheid illustreert van de politieke verzuiling en de domheid van velen met betrekking tot de gemaakte, politieke keuzes. Het tekent de psychologische status-quo waarin de Palestijnen zich bevinden.
Rashid Mashrawi, een gelauwerde filmmaker, bewandelt het voor hem bekende thematische pad, maar subtieler en met meer oog voor intimiteit. De cinematografie is niet uitgesproken, maar vaardig en mooi. Het is vooral een sterk optimisme, waar Lailas Birthday van getuigt, omdat aan alle chaos en perikelen aan het einde van de dag een einde komt en alles weer goed is. Het is deze kritische hoop, ontdaan van enige vorm van groteske gebaren, waar de Palestijnse cinema misschien naar heeft gezocht, maar de hoop is ook dat deze inzichten ook de Palestijnse kijker rust en toekomst zullen bieden, waar allen aan het einde van de dag op hopen.
