Geef Michel Gondry een stoffig onderwerp als linguïstiek met een filosofische insteek en hij weet er wel een dromerig filter overheen te leggen. De regisseur van Eternal Sunshine of the Spotless Mind en The Science of Sleep heeft altijd al een documentaire willen maken over een wetenschappelijk onderwerp en heeft Noam Chomsky weten te porren met een bijzondere aanpak. De linguïst, filosoof en politiek activist wordt namelijk niet op een verhalende manier in beeld gebracht, noch probeert Gondry als een auteur het publiek te leiden met een vooringenomen mening. Sterker nog, de documentaire maakt zijn subtitel An Animated Conversation with Noam Chomsky volledig waar door enkel een gesprek te zijn tussen twee nieuwsgierige mensen. Gewapend met een antieke Bolex-camera en traditioneel handgetekende animatie begeleidt Gondry het gesprek door op een droomachtige wijze vorm aan de hersenspinsels te geven.
Het is een verfrissende aanpak waarbij Gondry zo eerlijk en non-manipulatief mogelijk linguïstiek probeert uit te lichten, een wetenschappelijk onderwerp dat zelden ter sprake komt. De ontwikkeling van kinderen, de essentie van semantiek en de problematiek van kunstmatige intelligentie komen tevens vluchtig aan bod waarbij Gondry zoveel mogelijk zijn best doet om Noam Chomsky bij te houden; niet alleen met zijn illustratiewerk maar ook de gespreksstof zelf. Misverstanden worden niet weggepoetst om van de documentaire een duidelijk betoog te maken, in plaats daarvan benoemt Gondry al zijn intenties of gedachtes achter de documentaire. Hij beschrijft direct wat er fout loopt in zijn interviewproces of wat hij moeilijk te bevatten vindt, wat de geanimeerde documentaire een zeer eerlijke strekking geeft.
Net als bij elk filosofisch gesprek aan het einde van een mooie avond worden er rake vragen gesteld en fantasievolle suggesties gemaakt. Chomsky brengt voornamelijk de logica, de antwoorden en zijn wetenschappelijke inzichten, terwijl Gondry voornamelijk de nieuwsgierige observaties en behapbare vergelijkingen toepast. De wisselwerking tussen de creatieve interviewer en de logische geïnterviewde werkt opvallend goed, en verandert dankzij de caleidoscopische animaties van Gondry in een soort visuele brainstorm tussen twee tegenpolen die samen onverklaarbare concepten proberen uit te plooien.
Dat brengt wel een vervaarlijke complexiteit met zich mee die menig spanningsboog zal uitdagen. Doordat de documentaire is opgezet als een geïllustreerd gesprek zonder poespas, wordt het uiteindelijk een soort artistiek uitgebeeld universitair college. Behalve de visuele ondersteuning doet Gondry weinig om je hand echt vast te houden en buffelt hij in sneltreinvaart door allerlei diepgaande discussies die bijna elk een eigen film zouden kunnen vullen. Het voelt dan ook eerder als een prachtig vormgegeven naslagwerk dan een toegankelijke documentaire. Hoe fascinerend de stof ook is en hoe mooi Gondry het ook illustreert, het vergt best wat concentratie om alles in je op te nemen. Het is geen documentaire die alles mooi voor je uitstippelt en alle antwoorden geeft, maar eerder eentje die je voortdurend stimuleert actief mee te denken. Je bent er zeker mee geholpen als je stiekem al een voorliefde hebt voor filosofie.
Dit is het type film voor doordenkers, voor mensen die een Star Trek-aflevering kijken en het niet kunnen laten te filosoferen over de consequentie van transportergebruik. Is de persoon die aan het andere eind uitstapt exact dezelfde persoon? Of is deze in eerste instantie gedood en is de tweede een kloon met herinneringen? Of wanneer al jouw fysieke lichaamscellen vervagen en vervangen worden, waarom ben je dan jaren later dezelfde persoon? Of pas dezelfde gedachtegang toe op een afgebroken tak die uitgroeit tot een boom, en bedenk waarom dit dan een nieuwe boom is en niet de originele boom? Het definiëren van zulke concepten wordt hier behoorlijk wetenschappelijk verkend. Toch wordt dit filosoferend vriendencollege bijzonder goed geholpen door de hand van een artiest en worden beide hersenhelften benut om de fascinerende onderwerpen tegelijkertijd te analyseren en uit te beelden.
De ratelende oude camera en enigszins kinderlijke tekeningen brengen bovendien een essentiële speelsheid met zich mee die de diepgaande discussie niet alleen luchtiger maakt maar uitstekend past bij Gondrys verwondering, waar Chomsky dan graag op inhaakt met zijn theorieën. Voor wie de eerdergenoemde hersenspinsels bekend voorkomen of diegene die in het nichepubliek valt dat een boek van Noam Chomsky en een film van Michel Gondry wel kan waarderen, is deze visuele woordenbotsing een bijzondere en pure documentaire die zowel de hersenen als de ogen masseert.
» Alle filminformatie over 'Is the Man Who Is Tall Happy?: An Animated Conversation with Noam Chomsky'
