Tot pakweg een dag of honderd geleden genoot het Amerikaanse presidentschap nog wel enige vorm van aanzien. Natuurlijk werd het ambt in het verleden wel geplaagd door schandalen (over luistervinkje spelen of heimelijke sigaartjes met stoute stagiaires), maar het instituut kende een zekere vorm van klasse.
Dit was zeker het geval tijdens de acht jaren dat Barack Obama het Witte Huis bewoonde. De vorige president van de VS kwam zijn twee termijnen zonder al te veel kleerscheuren en grote problemen door. Maar wat speelde zich af in de zogenaamde 'situation room' en werden hier wel altijd zuivere beslissingen genomen? De vraag stellen is hem beantwoorden.
Voor wie ondersteunend bewijs wil of gewoon een spannende documentaire wil zien die aanvoelt als een thriller maar tevens tot nadenken stemt is Zero Days een bezoek aan het filmtheater waard. Hierin gaat Alex Gibney op zoek naar de waarheid achter een van de grootste vijandige militaire operaties die de Amerikanen ooit hebben opgezet.
Als je de regels van het internationale volkerenrecht erop naslaat (en Gibneys goed gedocumenteerde lezing mag geloven) dan zijn de beslissingen die zijn genomen in bijzijn van Obama namelijk te kwalificeren als een vijandige aanval op een andere natie, ware het niet dat Zero Days in zijn geheel draait om het aanvallen van de computernetwerken van het Iraanse kernarsenaal.
De Amerikaanse inlichtingdiensten sloegen de handen ineen met die van Israël om de dreigende nucleaire situatie in Iran het hoofd te bieden. Met de hoogst geavanceerde zichzelf kopiërende Stuxnet-worm werd getracht door te dringen tot de computersystemen van de kerncentrales van Iran. Doel was te voorkomen dat de West-Aziaten een verregaand kernprogramma konden opzetten en zo een ernstige bedreiging voor de wereldvrede konden vormen.
De malware in kwestie is zo complex en onvoorspelbaar dat het met niets te vergelijken viel. Het was het virus dat men wist dat zou komen. Tot op de dag van vandaag weigeren Israëlische en Amerikaanse overheidsdiensten zelfs maar het bestaan van Stuxnet te bevestigen, laat staan de betrokkenheid van hun overheden te onderkennen.
Gibney kiest diverse invalshoeken en onderneemt ettelijke pogingen om de werking en vooral de ongekende eigenschappen van het virus aan de kijkende, zich op het hoofd krabbende leek uit te leggen. Het blijft complexe materie die je niet in jip-en-janneketaal kan uitleggen en Gibney verliest zich soms in de taaie stof die zijn educatieve insteek oplevert.
Ook al snap je er geen moer van, Gibney toont zich door de montage, de functionarissen die hij aan het woord laat en aansprekende animaties een meester in het creëren van een mysterieus complotsfeertje. Het blijkt geen effectbejag of tendentieus gezever, gezien de bewijsvoering die wordt overlegd. Er komen zelfs anoniem gehouden bronnen aan het woord al vormt een onthulling op het eind een zeldzame doch flinke tegenvaller.
Wat Zero Days bovenal aantoont, is dat in dit digitale tijdperk het gevaar net als bij oorlogsvoering met drones vanuit een container in de woestijn van Nevada, schuilgaat in de pc's, tablets en smartphones waarop je nu deze recensie leest. Het toont ook eens te meer aan dat er een gevaarlijk dunne scheidslijn bestaat tussen de taak van de overheid om haar burgers te beschermen in ruil van het opgeven van privacy en het ontketenen van een cyberoorlog met desastreuze gevolgen.
Het maakt onze afhankelijkheid van moderne communicatiemiddelen tot een horrorverhaal waarvan de risico's onmogelijk te overzien zijn.
