Het Zwanenmeer is hét balletstuk bij uitstek dat zich leent voor allerhande gruwel: een jong, maagdelijk meisje zit gevangen in het lichaam van een zwaan. Alleen ware liefde kan de betovering opheffen, maar haar prins valt voor de verkeerde en het meisje springt van een rots, waar ze in de dood haar bevrijding vindt. Ballerina Nina Sayers is vastbesloten om de hoofdrol te dansen in de nieuwe bewerking van choreograaf Thomas Leroy. Hij is er zeker van dat Nina zal overtuigen als de onschuldige en gracieuze Witte Zwaan. Maar is zij ook geloofwaardig als haar tegenhangster, de onbetrouwbare en verleidelijke Zwarte Zwaan?
Met regisseur Darren Aronofsky (Requim For a Dream, The Wrestler) aan het roer, spreekt het voor zich dat de donkere thematiek uit het klassieke ballet naadloos wordt verweven met Ninas obsessie om haar Zwarte Zwaan te perfectioneren. Maar: Perfection is not just about control. Its also about letting go, zoals Leroy haar op een zeker moment vertelt. Langzaam maar zeker verliest Nina zichzelf in haar obsessie. En de komst van danseres Lily wekt de indruk dat de veeleisende choreograaf niet voor haar zal kiezen. Thuis heeft de danseres te kampen met de bemoeienissen van haar moeder, die zelf ooit deel uitmaakte van het dansgezelschap en haar dochter daarom steunt in haar ambities. Ambities die weldra omslaan in complete waanzin.
Net als in The Red Shoes, de klassieke balletfilm uit 1948 van Michael Powell en Emeric Pressburger, betaalt de danseres een hoge prijs voor haar toewijding aan de balletkunst, al vertaalt zich dat in Black Swan in een opeenstapeling van psychotische aanvallen en waanbeelden. Niet alles is daarom wat het lijkt in dit hallucinerende horrorballet. Een vergelijking met andere balletfilms is eigenlijk niet eens zo heel interessant, want Aronofskys film is een zeldzaam hoogtepunt binnen het genre. Eén die de dramatiek uit het beroemde Zwanenmeer (op de prachtige muziek van Tsjaikovski) op onnavolgbare wijze combineert met psychoseksuele tinten. De regisseur heeft de lat ongekend hoog gelegd, maar laat de film door de aangewende tragiek boven zichzelf uitstijgen. Verwacht vooral geen zoetsappige spitzen- en tututafereeltjes, want Black Swan werpt een licht op de duistere zijde van het professioneel ballet. En op obsessief menselijk gedrag.
Dat mondt uit in een overweldigende apotheose, die de kijker onherroepelijk kippenvel zal bezorgen, zowel door de schoonheid als door de gruwel. Voor het beschrijven van Natalie Portmans vertolking van de door zichzelf geplaagde Nina Sayers schieten woorden tekort. Haar transformatie van breekbaar, onzeker meisje naar de grillige Zwarte Zwaan is subliem, en het moet raar lopen wil ze eind deze maand niet haar Oscarnominatie verzilveren. Of zoals ze zelf zegt in Black Swan: I was perfect. Ja, dat is ze zeker. Net als Aronofskys film dat is. Een hedendaags meesterwerk.
