Tijdens het filmfestival van Venetië in 2021 beleefden twee Italiaanse liefdesverklaringen aan de motorboot hun wereldpremière. Paolo Sorrentino's The Hand of God sierde eerder al de Nederlandse schermen. Daarna duurde het even, maar na een kort oefenrondje tijdens IDFA is nu eindelijk ook die andere eigenzinnige botenfilm in heel Nederland te zien. Atlantide is een knap staaltje Italiaans neorealisme waarin visueel kunstenaar Yuri Ancarani geen spaan heel laat van het Venetië uit de reisgidsen.
Voor Daniele draait het leven om twee dingen; zijn speedboot en zijn vriendinnetje Maila, al blijkt die laatste redelijk inwisselbaar. In de lagune van Venetië bestaat een heuse subcultuur rondom 'barchini': opgevoerde motorbootjes die door hun puberende eigenaren worden gepimpt met flitsende lichten, beukende speakers en stickers met de namen van hun vriendinnetjes. Noem ze de nozems of greasers van de lagune. Op houten meerpalen houden ze hun snelheidsrecords bij. Buitenbeentje Daniele wil niets liever dan die records verbreken om zo te stijgen op de sociale ladder.
Dat het gescripte Atlantide zijn Nederlandse première tijdens IDFA beleefde, ligt meer voor de hand dan je zou verwachten. Ancarani nam maanden de tijd om het vertrouwen van zijn niet-professionele cast te winnen en zo een sterk observerende benadering van de gesloten subcultuur mogelijk te maken. De hoge mate van authenticiteit die het oplevert doet sterk denken aan het werk van de Amerikaanse indie-regisseur Sean Baker, bekend om zijn hybride docuficties.
Dolend aan de rand van een inmiddels zielloze stad slijten de jongeren hun dagen, benadrukt door de verlengde duur van Ancarani's shots en de spaarzaamheid van de dialoog. Het plot lijkt al even stuurloos als binnenvetter Daniele. De camera volgt hem soms minutenlang onafgebroken terwijl hij door de prachtig in beeld gebrachte lagune raast. Het geluid van de op het water klappende boot dat samensmelt met beukende techno draagt bij aan het kalmerende ritme van de film, dat nog het meeste wegheeft van golven die komen en gaan.
Al hebben de beelden soms wat weg van een muziekvideo, de sterk verzadigde kleuren doen de gebronsde lichamen en nepnagels extra kitscherig overkomen, het uitzichtloze bestaan van de gedesillusioneerde jeugd wordt rauw en confronterend in beeld gebracht. Als Maila's nagelstyliste haar vraagt naar haar toekomstplannen antwoordt ze simpelweg dat ze al haar dromen heeft opgegeven, de camera gefixeerd op haar felgekleurde nagels.
Op een verlaten eiland vol overwoekerde ruïnes verzamelen de jongeren zich voor een technofeest. Ontblote lichamen sjouwen speakers naar een platform dat uitzicht biedt over de lagune. Terwijl het feest op gang komt, vult een cruiseschip het frame. Hoog uittorenend boven de dansende menigte kijken de inkomende toeristen vanaf hun balkons voyeuristisch toe, en terwijl de dag overspringt in de nacht blokkeert de ononderbroken stroom van schepen nog altijd het zicht. Het is Ancarani's meest uitgesproken moment, waarmee hij een sociaaleconomische breuklijn scherp blootlegt.
Na een hypnotiserende scène met een noodlottig ongeval volgt een rouwprocessie van motorboten die ontaardt in een nachtelijke spooktocht door de claustrofobische grachten van een verlaten binnenstad. Terwijl straten langzaam onder water lopen, kantelt Ancarani het beeld een kwartslag en accentueert zo de desoriënterende spiegelingen op het gladde wateroppervlak, dat lijkt te veranderen in een rorschachtest. Bombastische muziek begeleidt de langzaam voortglijdende camera. Het is een meesterlijk en ambigue slotstuk dat rechtstreeks uit een Gaspar Noé-film lijkt te komen.
Opeens heeft de fotogenieke stad meer weg van een tombe, een post-apocalyptische waterwereld die doet denken aan de mythische beschaving Atlantis; opgeslokt door de oceaan, en in het geval van Venetië opgeslokt door het massatoerisme en de stijgende zeespiegel. Als de camera uiteindelijk de weidsheid van de lagune bereikt en daar de eerste zonnestralen van een nieuwe dag vastlegt, lijken we als uit een koortsdroom te ontwaken.
