Badend in het zweet bewogen tientallen sterren uit Hollywood en daarbuiten zich tussen 28 augustus en 7 september over de rode loper van de Biënnale. Niets herinnerde eraan dat er in 2023 nog een hoop grote namen op het filmfestival van Venetië ontbraken. Arbeidsvoorwaarden kunnen een reden zijn om te staken, zo leerden we vorig jaar, maar weersomstandigheden niet. En dus weerstond Angelina Jolie de bloedhitte omhuld door nepbont en spoedde Nicole Kidman zich na haar poses voor de paparazzi dankbaar richting de verlossende ingang van het filmpaleis.

Tijd voor een uitgebreide terugblik, met aandacht voor de films in de competitie en degene die daarbuiten vallen. Want hoe bepaalt het festival eigenlijk welke titels niet meedingen naar de hoofdprijzen en in plaats daarvan voorzien worden van het label 'out of competition'? Over de openingsfilm, het nostalgie vretende Beetlejuice Beetlejuice, bestond ter plaatse gelukkig niet al te veel onenigheid. Tim Burtons gretige geflirt met het musicalgenre kwam hem terecht op meewarige reacties van de toegestroomde pers te staan. Geestig, die ongein, maar geen titel om lang bij stil te staan.

Radio Gaga
Op de openingsdag meldden Wednesday-fans zich massaal voor Jenna Ortega, maar ook toen al was verreweg de meeste festivalbuzz gereserveerd voor de wereldpremière van Joker: Folie à Deux, die overigens wél gewoon als competitiefilm draaide. Ga er maar aanstaan: vijf jaar nadat het gevierde eerste deel doodleuk de Gouden Leeuw weggriste, verschijnt er een eigengereid vervolg, dat met Lady Gaga bovendien op een tweede blikvanger kan rekenen. De popster schitterde in 2018 al op de Venetiaanse rode loper voor A Star is Born en kleurde een paar weken geleden nog de verregende openingsceremonie van de Olympische Spelen.

Wie niet van musicals houdt, moet op zijn hoede zijn: er zit nog meer trieste schwung in Folie à Deux dan de trailer al doet vermoeden. In de doorleefde uitvoering van de Joker ondergaat Stevie Wonders For Once in My Life een metamorfose en doet Gaga bij vlagen meer denken aan Ally Campano (haar personage uit A Star is Born) dan aan Batman-schurk Harley Quinn. Het waren taferelen waar duidelijk niet alle afgereisde pers- en industriemensen rekening mee hadden gehouden, want de ontvangst van de film was opvallend lauwtjes.

Tijdens een ochtendvertoning op de premièredag kwam een dappere pashouder op de proppen met een wanhoopsoffensief: tot driemaal toe begon hij na een muzikaal intermezzo driftig te klappen, om er telkens achter te komen dat de zaal weinig reactie toonde. Misschien was zijn geklap sarcastisch bedoeld; in dat geval is het eigenlijk nog treuriger. Folie à Deux won uiteindelijk niets, hoe enthousiast festivaldirecteur Alberto Barbera op voorhand ook over de film was. De grootste triomf voor Phoenix en Gaga was hun parade over de rode loper, die op het moment suprême werd overspoeld door een zee van oplichtende mobieltjes.


Applaus voor de underdog
Het grootste enthousiasme dat ondergetekende bij een vertoning meemaakte, kwam ironisch genoeg los bij een film die niet eens voor de hoofdcompetitie geselecteerd was. De Japanse misdaadmeester Takeshi Kitano, in het verleden meermaals in Venetië te gast, verraste vriend en vijand met het hilarische Broken Rage, dat nog voor de openingsscène op minstens tien applaussalvo's was getrakteerd.

Kitano gaat de slapstick niet uit de weg, door twee keer (epiloog niet inbegrepen) de show te stelen als typische huurmoordenaar: de eerste keer als vakkundige afmaker, de tweede keer als complete kluns. Door de draak te steken met zijn scenario (en daarmee impliciet ook met het misdaadgenre) maakt de Japanner op zijn oude dag een verfrissende keuze. Niet ernst, maar zelfspot regeert in dit amusante tussendoortje, dat na een uur alweer aan zijn aftiteling toe is.

"Ik had niet verwacht dat de film hier vertoond zou worden (...) Eigenlijk had ik er serieuzer mee om moeten gaan", gaf Kitano te kennen toen hij de persconferentie bijwoonde. Het geeft aan met welke verwachtingen niet alleen bezoekende professionals, maar ook makers nog altijd naar de opzet van de meest prestigieuze filmfestivals kijken. En vooruit, ook dit jaar hadden serieuze, zwaarmoedig aandoende arthousetitels weer een behoorlijk aandeel in de hoofdcompetitie. Van Angelina Jolies tragische operarol in Maria en het politiek beladen Ainda Estou Aqui (Walter Salles' eerste film sinds On the Road) tot het strak gefilmde abortusdrama April.


Italiaans bloed
Tegelijk is duidelijk zichtbaar dat er in Venetië grotere belangen spelen dan het aanwijzen van de beste (en meest 'verheffende') auteursfilms. De selectie van Joker: Folie à Deux heeft meer te maken met Joaquin Phoenix en Lady Gaga dan met het oeuvre van Todd Phillips. En de grote invloed van omroep RAI (verder op smaak gebracht met een vleugje chauvinisme) zorgt ervoor dat er elk jaar wel een paar matige tot slechte Italiaanse films draaien.

Vergeleken bij het deels door Netflix geproduceerde Diva Futura, een overdadige kroniek van een Italiaanse pornoproducent, zou je haast nog respect opbrengen voor het chaotische House of Gucci, een eerdere masterclass in hoe je een Italiaanse soapopera niet moet vertellen. Campo di Battaglia is op zijn beurt een dertien-in-een-dozijn-oorlogsdrama over een arts die aan het einde van de Eerste Wereldoorlog te maken krijgt met speciale deserteurs: soldaten die hun kwetsuren veinzen om maar huiswaarts te kunnen keren.

Takeshi Kitano is te streng voor zichzelf. Broken Rage een meesterwerk noemen gaat te ver, maar het spitsvondige script kreeg niet zonder reden een ontvangst waar andere makers enkel van kunnen dromen. Een vergelijkbaar enthousiasme was vorig jaar weggelegd voor Richard Linklaters Hit Man, dat het eveneens moest doen met een plekje buiten de competitie. Wordt het misschien tijd dat Venetië zijn competitie iets minder serieus gaat nemen en daarmee eer doet aan meer lichtvoetige titels die publiek én professionals kunnen bekoren?


Onbeschaamd mainstream
De enige competitiefilm van een Nederlandse maker is wat dat betreft de kers op de taart. Een erotisch geladen drama als Babygirl, dat gretig refereert aan romantische thrillers als Fatal Attraction en Basic Instinct, is bepaald niet het prototype van een prestigieuze competitiefilm op een festival als Venetië. Toch was het een van de titels die door met name de Amerikaanse pers met sterren werd overladen.

Toegegeven, de medewerking van Nicole Kidman en Antonio Banderas en het latere instappen van productiehuis A24 zullen voor de selectie mede doorslaggevend zijn geweest, maar schrijver en regisseur Halina Reijn zal vijf jaar geleden (toen haar regiedebuut Instinct verscheen) toch niet verwacht hebben dat ze met een film als Babygirl zo hoog zou kunnen inzetten. Haast opgelucht stond ze na het kennisnemen van de eerste reacties de media te woord.

Laat er geen twijfel over bestaan: Reijn zet er wel degelijk op in dat we de psychologie van haar personages serieus nemen, maar de intrige tussen een ceo en haar stagiair (Harris Dickinson, uit Triangle of Sadness) is ook speels van toon en haast achteloos in het doorbreken van seksuele taboes. Waar sommige recensies van Reijns vorige film Bodies Bodies Bodies nog zochten naar bewoordingen als 'cult' en 'camp', hoeft Babygirl die schifting door zijn prominente podium niet langer te doorstaan. De film is écht niet voor iedereen, maar wel onbeschaamd mainstream.


Verkapte oeuvreprijs
De Gouden Leeuw ging uiteindelijk wel gewoon naar een ernstig drama, het door Julianne Moore en Tilda Swinton omhoog getilde The Room Next Door. Omdat de gewaardeerde Pedro Almodóvar in zijn carrière nog niet eerder de hoofdprijs won op een groot festival, voelt deze bekroning net iets te veel aan als een verkapte oeuvreprijs.

Met competitie van het monumentaal aandoende The Brutalist, dat de prijs voor beste regisseur kreeg, en het verstillende Vermiglio (grote juryprijs) had de jury (onder leiding van Isabelle Huppert) ook andere keuzes kunnen maken. Opvallend was ook dat Hupperts landgenoot Vincent Lindon (Jouer avec le Feu) de acteursprijs wegsnoepte van de excellente Adrien Brody (sinds The Pianist niet zó goed) en Queer-ster Daniel Craig.

Gaat het om het niveau van de hoofdcompetitie in de breedte, dan imponeerde de selectie van het festival wel meer dan vorig jaar. Wat dat betreft was de eindconclusie van Huppert gelukkig wel op zijn plaats. "Ik heb goed nieuws voor jullie", zei de Franse actrice toen ze op zaterdag het podium betrad voor de prijzenregen. "Cinema steekt nog altijd in uitstekende vorm."