Cinéma Arabe is een filmfestival dat de diversiteit van de Arabische cultuur laat zien, waarbij aspecten centraal staan die doorgaans onderbelicht blijven in de mainstream media van Nederland. Met speelfilms, documentaires en korte films uit Tunesië, Syrië, Palestina en vele andere Arabische landen biedt de achtste editie van het festival een blik op de Arabische cultuur vanuit een allesbehalve uniform of eenzijdig perspectief. Met dit jaar speciale aandacht voor onder andere vrouwen (in zowel de Arabische als westerse wereld), zelfspot door middel van zwarte humor en muziek in tijden van conflict. Het festival trapte af in Amsterdam en vindt tot en met 7 mei nog plaats in Rotterdam, Leeuwaren, Den Bosch en Den Haag.

Muziek als politiek en cultuur
As I Open My Eyes combineert meteen twee van die thema's: de net volwassen wordende Farah is een jonge vrouw met ambities en wil aan de vooravond van de Jasmijnrevolutie in Tunesië graag zangeres worden. Terwijl haar band net een beetje bekend begint te worden, willen haar ouders juist dat ze stopt en geneeskunde gaat studeren. Ondertussen zijn om verschillende redenen zowel haar bandleden, haar vriendje en de autoriteiten niet blij met haar vrijgevochten teksten, met vergaande gevolgen. Een mooi, intiem gefilmd drama waarin alle personages complexe motieven hebben voor hun acties. Het verloop van het verhaal, met eerst politieke en sociale onvrede, daarna geweld en dan onzekerheid over de toekomst, kan gezien worden als metafoor voor de gehele Arabische Lente. Farahs moeder wordt sterk gespeeld door Ghalia Benali, die als zangeres afgelopen zondag een concert gaf in Amsterdam en aanstaande vrijdag de 29ste nog een keer zal optreden in LantarenVenster na afloop van de film.

Voor meer mooie muziek uit de Arabische wereld moet je bij Yallah Underground zijn. Deze documentaire volgt jonge muzikanten in Libanon, Egypte, Jordanië en Palestina, voor, tijdens en na de Arabische Lente. Ze maken allerlei soorten muziek, van traditionele volksmuziek tot moderne hybriden van oosterse en westerse muziekvormen, zoals rock, pop, rap of dancehall. Het is een uiting van cultuur en identiteit, die vaak direct (door de politie) of indirect (door verwachtingen van familie) onder druk staat en/of onderdrukt wordt. Zeker omdat de teksten regelmatig politiek getint zijn. Toch spreekt er hoop voor een vrijere, betere toekomst uit dit portret van een generatie muzikanten die hun eigen weg in slaan en zo de culturele tak van de Arabische Lente belichamen, in al zijn diversiteit.

Vrouwen en hoofddoekjes
Een voorkeur voor het volgen van oude tradities is te vinden in de minstens net zo interessante documentaire The Tainted Veil – hoewel dat in de film tegelijk ter discussie wordt gesteld. Over een lange periode (vanaf 2008) interviewde een team van drie (mannelijke en vrouwelijke) regisseurs een heleboel mannen en vrouwen in zowel westerse als oosterse landen, die een wijd scala aan ideeën uiten over de hidjab, de islamitische hoofddoek. Aan het woord komen onder andere vrouwen die voor of tegen het dragen van de hidjab zijn, en mannelijke geleerden en geestelijken die daar hun mening over hebben.

Is het een symbool van patriarchale onderdrukking van de vrouw of zelfs paradoxaal genoeg van de seksualisering van het vrouwelijk lichaam (omdat onbedekte haren/vrouwelijke schoonheid automatisch tot lust zou leidden)? Of is het dragen van de hidjab slechts een persoonlijke expressie van geloofsovertuiging, waar vrouwen zelf voor kiezen? Hoe groot is de rol van sociale druk daar eventueel bij? De filmmakers laten al deze perspectieven (en een aantal schakeringen tussen de uitersten) de revue passeren, waarbij het aan de kijker is om een oordeel te vellen. Dat is gaat niet zomaar, want The Tainted Veil maakt vooral duidelijk hoe ingewikkeld deze kwestie is (geworden), terwijl tegelijkertijd de vraag wordt gesteld of het wel een kwestie zou moeten zijn.

Festival Cinéma Arabe presenteert met al deze films een zeer complex en divers beeld van een gevarieerde Arabische cultuur in zowel de Arabische wereld als het Westen. Een cultuur in beweging, vol spanning tussen heden, verleden en toekomst, vol strijd tussen traditie en moderniteit, die beide bepalend zijn voor de (culturele) identiteit. Dit komt ook terug in bijvoorbeeld Parisienne, een semiautobiografische speelfilm over een Libanese jonge vrouw die probeert te integreren in modern Frankrijk. En in de fantasierijke korte animatiefilm Waves '98, dat vorig jaar bekroond werd met een Gouden Palm voor de korte film, over ontevredenheid met de status quo in Beiroet - één van de korte films die op het festival als voorprogramma aan de hoofdfilms worden vertoond.

Cinéma Arabe vindt nog plaats tot en met 7 mei in Rotterdam, Leeuwarden, Den Bosch en Den Haag. Meer informatie is te vinden op de festivalsite.