Onze levens zijn niet van onszelf. Van wieg tot graf zijn we met elkaar verbonden in verleden, heden en toekomst. Het motto van het mammoetproject Cloud Atlas wordt in twee krachtige zinnen samengevat door één van de personages. Het is thematisch één van de weinige rode draden die je er feilloos uit kunt destilleren. Een bewonderenswaardig ambitieus filmproject dat een half millennium aan (half) menselijk leed en de zucht naar vrijheid en zijn plaats in het universum samenbalt in bijna drie uur visueel overdonderende cinema. Je zou diep moeten buigen voor broer en (tegenwoordig) zus Wachowski en Tom Tykwer die het hebben aangedurfd om het onverfilmbaar geachte magnum opus van auteur David Mitchell te bewerken voor het grote doek. Bij Cloud Atlas wordt echter vooral het brein aan het werk gezet en niet het hart.
Haast geen recensent ontkomt eraan om toch even kort de uitermate complexe structuur van deze boekverfilming te vermelden. Cloud Atlas is opgebouwd uit zes verhaallijnen die zich afspelen in het wijde globale spectrum van halverwege de negentiende eeuw tot een postapocalyptisch en nagenoeg uitgestorven planeet in de vierentwintigste eeuw. De verhaallijnen worden elk bevolkt door hun eigen personages, die in een incidenteel geval een uitstapje naar een andere periode maken. Binnen de afzonderlijke verhaallijnen wordt bovendien flink geflashbackt. En om het geheel nog ingewikkelder te maken is het geheel gegoten in een iele raamstructuur waar de kijker eigenlijk alleen in de korte proloog en de epiloog enige verwarrende hinder van ondervindt.
Auteur Mitchell behandelde in zijn derde roman, genoemd naar een muziekstuk van een Japanse componist, de verhaallijnen één voor één. Het regisseurstrio van de verfilming gooit alles door elkaar en trapt na de genoemde proloog af met korte introducties van alles personages en tijdslijnen. Vervolgens wordt er lustig op los gezapt. De bedoeling van de makers was om net voldoende informatie aan de kijker mee te geven dat hij een emotionele click krijgt en dan over te stappen naar een volgend segment. De aanpak van de roman had niet gewerkt. Je gaat immers naar een film en niet naar een miniserie met zes verhaaltjes. Keerzijde is dat vooral de eerste helft de grijze cellen overuren maken om alle verschillende personages en de tijdsperiode aan elkaar te linken. Het uiteindelijke besef dat je dit allemaal moet zien proberen los te laten geeft Cloud Atlas lucht, waardoor er ruimte ontstaat om ook je gevoel erbij te betrekken.
Ondanks de haast mathematisch aandoende aanloop, die zeker een half uur aan verwarring oplevert, gaat er een onmiskenbare kracht uit van het overdonderende Cloud Atlas. Iets zegt je dat je de moed niet moet opgeven en deze inspanningen worden zeker beloond. Hierbij is het onvermijdelijk dat de ene verhaallijn meer aangrijpt dan de andere. De toekomstsegmenten bestaan uit een futuristisch en op menselijke fabricaten gestoeld Neo Seoul en een postapocalyptisch Hawaï waarbij de overgebleven mensheid zich heeft opgesplitst in een primitieve en een technologische tak. Deze twee delen zijn net als het vroegste deel geregisseerd door Lana en Andy Wachowski. Ze staan een meer afstandelijker en klinische aanpak voor, waarbij pogingen om emotionele diepgang te bewerkstelligen niet altijd even gelukkig uitpakken. Dit wordt echter wel weer rechtgetrokken door een imposante visuele aankleding. Hun boodschap is politieker, wat gezien eerdere werken als The Matrix en [/i]V for Vendetta[/i] feilloos in het straatje van de Wachowskis past.
Collega Tom Tykwer richtte zich juist op de meer menselijke interacties en weet een veel hogere mate van affectie en warmte op te roepen. De stilistische verschillen tussen de regisseurs zijn dus zowel zichtbaar als voelbaar. Het zorgt in ieder geval voor veel variatie en afwisseling, wat er tevens voor zorgt dat de drie uur die Cloud Atlas klokt in een zucht voorbij lijken te vliegen. De grote gemene deler is uiteindelijk vooral de indrukwekkende ensemblecast die hun salaris dik heeft verdiend door meerdere rollen te spelen. De acteurs wisselen zelfs van sekse en (tot ontsteltenis van sommigen) zelfs van etnische achtergrond. Veel betekenis heeft dit trouwens niet, anders dan dat de regisseur er waarschijnlijk mee hebben willen onderstrepen dat we allemaal met elkaar verbonden zijn zoals het bovengenoemde motto al uitdrukte. Uiteindelijk ervaart de kijker voornamelijk last van de acteurs die zoveel verschillende rollen op hun schouders hebben genomen. De bekende gezichten komen namelijk ook terug in nietszeggende bijfiguren en zijn door de make-up en protheses soms zelfs uiterst lachwekkend.
De Duitse productie Cloud Atlas laat je uiteindelijk met gemengde gevoelens achter. Het ontzag dat je haast wel voor zon imposant en simultaan gefilmd project moet opbrengen, weegt niet altijd op tegen de vele kansen die met name de Wachowskis laten liggen. De visuele kracht die broer en zus weten op te roepen en de algehele montage overschreeuwen dikwijls de karakterontwikkelingen en -samenhang waaruit de verhalen zijn opgetrokken. De vele terugkomende gezichten werpen bovenal valse pretenties op. Bovendien zijn de verhaaltechnisch links tussen de zes segmenten vrij triviaal. De boodschap en rode draad blijven net als in Mitchells bronmateriaal obscuur en abstract.
