Only God Forgives
Recensie

Only God Forgives (2013)

Nicolas Winding Refns nieuwste heeft dezelfde hoeveelheid geweld, neon en Ryan Gosling als Drive, maar mist de aangename eenvoud van die film.

in Recensies
Leestijd: 4 min 19 sec
Regie: Nicolas Winding Refn | Cast: Ryan Gosling (Julian), Kristin Scott Thomas (Crystal), Vithaya Pansringarm (Chang), Ratha Phongam (Mai), Gordon Brown (Gordon), e.a.| Speelduur: 90 minuten | Jaar: 2013

Een kleine twee jaar geleden was Drive een onverwacht grote filmsensatie. De onconventionele actiethriller werd door velen op handen gedragen en belandde bij menig criticus bovenaan zijn jaarlijst. Dat de bezoekersaantallen niet bijzonder goed waren en de film in het prijzenseizoen opnieuw werd genegeerd, lijkt alleen maar meer fundament te hebben geboden voor de status van ondergewaardeerd meesterwerk. Dat Drive het niet zozeer moest hebben van zijn simpele plot maar vooral van zijn vlekkeloze regie, maakte benieuwd naar het volgende werk van de Deense regisseur Nicolas Winding Refn. Toen bekend werd dat voor zijn opvolger de initieel gecaste hoofdrolspeler Luke Evans moest afhaken en werd vervangen door de met Drive stevig doorgebroken Ryan Gosling, liepen de verwachtingen op tot grote hoogte. Toch lijkt het onwaarschijnlijk dat Only God Forgives net zo unaniem zal worden omarmd als Refns grote doorbraak.

Waar Refn in Drive openlijk flirtte met het werk van Michael Mann, daar zoekt hij het met Only God Forgives meer in de hoek van Gaspar Noé. Het neonverlichte Los Angeles wordt ingeruild voor het haast uit neonlicht opgetrokken Bangkok, waar twee Amerikaanse broers een boksschool runnen, die als dekmantel dient voor hun drugshandel. Wanneer de oudste van de twee een zestienjarige prostituee verkracht en vermoordt, geeft een lokale rechercheur de vader van het slachtoffer de gelegenheid zelf de rekening te vereffenen met de dader. Voor de jongste van de twee broers, Julian, lijkt daarmee de kous af, maar wanneer de moeder van beide jongens hoogstpersoonlijk naar Thailand komt, is dat niet enkel om het lichaam van haar zoon op te halen. Zij verlangt wraak en start daarmee een bloedige spiraal van geweld waarin Julian ongewenst wordt meegesleurd.

Waar Drive een opvallende casting had met Albert Brooks als angstaanjagende maffiafiguur, daar blijkt Refn in Only God Forgives hetzelfde trucje uit te halen door de rol van Julians moeder toe te bedelen aan Kristin Scott Thomas. Met haar dikke laag make-up, platinablonde haar en oranje nepnagels is de gebruikelijke stijl en klasse van deze actrice hier ver te zoeken. Haar uitdossing blijkt echter nog beschaafd in vergelijking met haar gedrag. Als een olifant in een porseleinkast gaat ze nietsontziend tekeer tegen alles en iedereen, zonder enig ontzag voor de lokale cultuur of eventuele menselijke gevoelens. Het is het type personage dat gemakkelijk tot grote aversie van de kijker zou kunnen leiden, ware het niet dat Scott Thomas er een prachtige rol van maakt en in al haar scènes de aandacht naar zich toetrekt.

Haar tegenpool blijkt de ondoorgrondelijke rechercheur Chang, die er een geheel eigen set moralen op nahoudt, maar daarnaast ook geregeld een karaokenummer ten gehore brengt. Het is niet bepaald moeilijk te zien hoe beide personages hun cultuur vertegenwoordigen en daarmee de aloude botsing tussen oost en west laten zien. Precies tussen hen in staat Julian, die weliswaar is geboren als Amerikaan maar zich in Bangkok een zeer terughoudende Aziatische stijl heeft aangemeten. Ryan Gosling vertolkt deze rol met dezelfde ingehouden agressie als zijn personages in Drive en The Place Beyond the Pines en heeft ongeveer net zo weinig dialoog als het verschil tussen die twee. Jammer genoeg krijgt hij gaandeweg steeds minder te doen, waardoor de twee oppositionele personages er met de film vandoor gaan. Het genuanceerde hoofdpersonage legt het daarmee af tegen de lichtelijk stereotype bijrollen.

Net als Drive is Only God Forgives opgedragen aan Alejandro Jodorowsky, de Chileense regisseur van surrealistische films als El Topo en The Holy Mountain. Waarom Refn dit doet is niet geheel duidelijk (de man leeft namelijk nog), maar in Only God Forgives is de invloed van Jodorowsky wel vrij goed zichtbaar. Net als zijn inspirator blijkt Refn er namelijk niet voor terug te deinzen zijn publiek van zich te vervreemden. Niet elke vraag behoeft een antwoord en sfeer blijkt belangrijker dan plot. Daarvoor wendt Refn zich opnieuw tot atmosferische muziek en prachtige beelden, waarbij duidelijk is dat in elk shot veel werk is gaan zitten. Het is mooifilmerij van de puurste soort, maar nog net geen kitsch. Meer en meer lijkt de methode van Refn zich te openbaren als een trucje, maar als dat het geval is, dan overduidelijk wel een dat hij waanzinnig goed beheerst.

Zoals de titel al suggereert is in Only God Forgives van vergiffenis nauwelijks sprake en van vergelding des te meer. Jammer genoeg blijkt dat Refn daarover bijzonder weinig nieuws te melden heeft; het idee dat geweld leidt tot meer geweld en dat wraakzucht in zowel de Amerikaanse als de Aziatische cultuur stevig ingebakken zit, zou vandaag de dag toch als vanzelfsprekend mogen worden beschouwd. In dat licht lijken de gaandeweg steeds meer de kop opstekende surrealistische elementen vooral bedoeld om te verhullen dat het verhaal toch wel bijzonder weinig om het lijf heeft. Nu kan dat laatste ook gezegd worden van Drive, maar in die film zorgde de unieke stijl voor iets bijzonders, juist omdat het verhaal zo heerlijk rechtlijnig was. Only God Forgives volgt initieel hetzelfde traject, maar na het eerste uur lijkt Refn steeds meer te vergeten wat hij eigenlijk wil vertellen.