In een van de eerste scènes van de nieuwste Transformers klaagt een oude bioscoopeigenaar dat het hedendaagse filmaanbod louter uit remakes en sequels bestaat. Aangezien Age of Extinction het vierde deel markeert in een reeks die gebaseerd is op een oude tekenfilmserie, lijkt dit een zelfbewuste knipoog naar de kijker, maar de zin die erna komt duidt meer op een statement. Wijzend naar een poster van de westernklassieker El Dorado stelt de grijsaard dat die film meer in zijn straatje ligt. Interessant genoeg was El Dorado geen volledig originele film, maar een remake van Rio Bravo, dat slechts zeven jaar eerder uitkwam en naast een grotendeels identiek plot beschikt over dezelfde regisseur en hoofdrolspeler. Het is haast alsof regisseur Michael Bay zijn publiek wil meegeven dat er niets mis is met een verhaal zo nu en dan opnieuw vertellen, zo lang er maar genoeg variatie is in de uitvoering.
Laat dat laatste nu juist een van de voornaamste problemen zijn van Bays vorige Transformers-films. Na het nog enigszins acceptabele eerste deel uit 2007 vielen vervolgdelen Revenge of the Fallen en Dark of the Moon enorm in herhaling. Niet alleen qua plot en actie, maar ook door het gegeven dat de kijker iedere keer met dezelfde acteurs werd opgezadeld. Hun oninteressante personages maakten in de laatste twee films geen enkele ontwikkeling meer door, maar ze leidden wel steeds de aandacht af van de buitenaardse robots waar deze filmreeks eigenlijk om zou moeten draaien. In drie films van elk tweeënhalf uur hebben we de Autobots en Decepticons weliswaar volop zien vechten, maar tussendoor nauwelijks leren kennen als personages. Bay en consorten hadden wat dat betreft een les kunnen leren van de Muppet-films. Daarin worden de Muppets iedere film omringd door andere mensen, wat henzelf tot de constante factor maakt.
Gelukkig is het nooit te laat om het roer om te gooien en met Age of Extinction gebeurt dat eindelijk. Vaste acteurs Shia LaBeouf, Josh Duhamel en John Turturro zien we niet meer terug en in plaats daarvan wordt een blik verse hoofdpersonages opengetrokken. Hoewel deze niet bijster interessant zijn, hebben ze onderling een aangename chemie en is het na de alsmaar uitdijende club van gestoorde figuren uit de vorige delen een hele verademing personages te zien die zich wel als normale mensen kunnen gedragen. Ook prettig: het menselijke gezelschap is niet overdreven groot. Ditmaal dus geen personages die onnodig lang op sleeptouw worden genomen of na een uur stilletjes uit de film verdwijnen omdat hun rol is uitgespeeld.
Het aantal Transformers is eveneens aangenaam beperkt, wat vooral te danken is aan het hoge aantal slachtoffers dat het slotgevecht in Dark of the Moon eiste. Daarin werd de oorlog tussen de Autobots tegen de Decepticons beslist in het voordeel van de eerste , dus komt de dreiging ditmaal uit een andere hoek: die van de mensheid. De vernietigende eindstrijd heeft namelijk dusdanig veel kwaad bloed gezet dat de resterende Transformers worden opgejaagd en afgemaakt, ongeacht het kamp waartoe ze behoren. En daarmee eindigt de ellende niet: gebruikmakend van hun restanten zijn megalomane wetenschappers erin geslaagd op grote schaal hun eigen Transformers te creëren. De gevolgen laten zich raden. Tevens krijgen Optimus Prime en zijn nieuwe bondgenoten het aan de stok met een vijandige Transformer-premiejager.
Hoewel weinigen rouwig zullen zijn om de afwezigheid van acteurs uit de vorige drie films, hadden velen waarschijnlijk nog liever regisseur Michael Bay zien wegblijven. Zijn hang naar zowel bombastisch als infantiel vermaak heeft deze reeks in het verleden immers niet veel goed gedaan. Kritiekpunten zoals de raciale stereotypen, kinderachtige humor en overdadige actiescènes zijn immers allemaal in zekere mate te herleiden tot Bay. Maar misschien begint de kritiek eindelijk tot de man door te dringen, want Age of Extinction is voor zijn doen opvallend ingetogen. Natuurlijk is er nog altijd volop vernietiging en schaamteloze productplacement, maar de hoeveelheid explosies is aanzienlijk lager dan gebruikelijk, het altijd zo opgehemelde Amerikaanse leger schittert door afwezigheid, de vrouwelijke rollen worden vertolkt door actrices in plaats van fotomodellen en de pijnlijke pogingen tot humor zijn tot een minimum beperkt.
Op het gebied van actie boekt Bay eveneens vooruitgang. Want waar in eerdere delen vaak totaal niet te zien was wie met wie vocht, worden ditmaal Transformers opgevoerd die duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn. Daarnaast zijn het camerawerk en de montage minder hyperactief. Echt spannend of creatief wordt het helaas allemaal niet, maar in de actie is er gelukkig wel wat meer variatie dan enkel op elkaar inbeukende robots. Sterker nog: de film is al goed op de helft wanneer het eerste pure Transformer-gevecht eindelijk plaatsvindt. Het gaat misschien net iets te ver om dat een teken van een gedegen opbouw te noemen (vooral nadat het recente Godzilla dit allemaal net wat beter deed), maar een goede aanloop is het zeker. Jammer genoeg kan Bay het met de climax niet laten all-in te gaan, zodat hij zijn publiek na afloop toch weer grotendeels lamgeslagen de bioscoopzaal uitstuurt.
De vierde Transformers heeft veel weg van de vierde Pirates of the Caribbean. Ook hier lijken de makers te hebben ingezien dat de vorige delen veel te vol zaten met onnodige personages en doodlopende plotlijntjes, waardoor ditmaal is gepoogd een wat gestroomlijndere film te maken. Dat lukt heel aardig. De stoorzenders die de vorige delen zo godsgruwelijk irritant maakten, zijn veelal afwezig en het verhaal verkent eindelijk wat nieuw terrein. Het is echter wel een teken aan de wand dat ondanks dat de hoeveelheid personages, plotontwikkelingen en actiescènes redelijk laag wordt gehouden, de film nog altijd tien minuten langer is dan zijn overvolle voorganger. Met dit vierde deel zijn dus nog lang niet alle problemen verholpen, maar wanneer de lengte het grootste probleem is van een Transformers-film, mag best worden geconcludeerd dat Age of Extinction een redelijke stap vooruit is. Misschien wordt het nog wel eens wat met deze reeks.
