[header]We zijn een week verder, de gemoederen zijn wat bedaard en de grootste schokgolf van verontwaardiging lijkt achter de rug. Toch blijft het onderwerp gevoelig ...[/header]We zijn een week verder, de gemoederen zijn wat bedaard en de grootste schokgolf van verontwaardiging lijkt achter de rug. Toch blijft het onderwerp gevoelig en begeef ik me met de titel alleen al op zeer glad ijs. Sterker nog, als ik alle woede lees over de opmerkelijke afgelopen Oscaruitslag zou je deze tekst haast net zo omstreden kunnen noemen als de keuze van de Academy voor Crash als de beste film. Toch is een moment van bezinning op z’n plaats. Tijd om wat nuances aan te brengen in de onophoudelijke stroom van kritiek tegen de film die van alle genomineerde titels dit jaar nog altijd als enige een plek (hoog) in de IMDB top 250 mag bekleden.

Ten grondslag aan de grote verbazing ligt het feit dat niemand rekening had gehouden dat torenhoge favoriet Brokeback Mountain wel eens gepasseerd zou kunnen worden. Als we de geschiedenis bekijken zitten er meerdere onverwachte Oscarwinnaars tussen, maar geen film is eerder zo weggecijferd als Crash tegen zijn grote rivaal. Dat Spielberg’s Saving Private Ryan het in 1998 moest afleggen tegen lichtgewicht Shakespeare in Love was opvallend, maar die optie stond wel open. Tegen de tijd dat de prestigieuze beeldjes van afgelopen 5 maart werden uitgereikt had niemand het meer over Brokeback’s concurrenten. De veelgeprezen en vooral veel besproken film over twee verliefde schapenhoeders die symbool staan voor slachtoffers van maatschappelijke onderdrukking was al maanden overal onderwerp in het publieke debat.

Wat precies de reden is dat de leden van de Academy anders hebben besloten blijft misschien altijd in het vage, net als we nooit zullen weten hoeveel het verschil in uitgebrachte stemmen was. Misschien maar goed ook. Angstvallig zoekend naar een zondebok worden filmgoeroe Roger Ebert en opinieleidster Oprah Winfrey aangewezen als ‘schuldigen’, die de afgelopen tijd flink voor Crash hebben gelobbyd. Dan is er ruim vier miljoen dollar uitgegeven voor Oscarcampagne. Het team achter Crash moet de angst hebben gevoeld dat, met de vroege release (mei 2005), de film al uit de herinnering kon zijn verdwenen. Of begon er een lichte Brokeback-vermoeidheid op te treden nadat de film werkelijk alle mogelijke prijzen gedurende Award-seizoen (en echt, dat zijn er nogal wat) in de wacht wist te slepen? En dan is er nog een andere optie die bijna niemand noemt: misschien vonden ze het wel de beste film van de vijf.

De kritiek sindsdien is niet van de lucht en neigt naar ‘van dik hout zaagt men planken’. Voorop als meest bespottelijke beschuldiging is dat het niet kiezen van Brokeback Mountain gelijk een teken is van homofobie. Alsof na de eerdere prijzenregens de keuze van de Academy voor Ang Lee’s voor Amerikaanse begrippen taboedoorbrekende film nog enigszins opvallend of omstreden zou zijn. Crash vervolgens een veilige keuze noemen is minstens zo opmerkelijk. Homoseksualiteit beter bespreekbaar maken is een nobel streven, maar racisme en vooroordelen onder de loep nemen in onze korte lontjes-maatschappij is evengoed in films onbetreden terrein. De vorm is daarnaast afwijkend en uitdagend. De makers is regelmatig een gebrek aan realisme verweten in hun ensemblestuk waarin inderdaad toeval een belangrijke rol speelt. Maar regisseur en scenarist Paul Haggis heeft bewust gekozen voor een allegorische aanpak om dergelijke kwesties aan te snijden. Goedbeschouwd is Crash juist een opvallend afwijkende winnaar, terwijl Brokeback Mountain op het aspect van de herenliefde na een nogal traditionele vertelstructuur kiest die met zijn landschapsbeelden en emotionele speeches meer riekt naar klassiek Oscarmateriaal. Niets dan lof voor de oprechtheid en ingetogenheid van deze waardevolle film, maar aan een veelgenoemde term als ‘baanbrekend’ kan ik me toch moeilijk wagen.

De keuze voor Crash (waar de term ‘baanbrekend’ evengoed overdreven zou zijn) is verrassend, maar alles behalve typisch en de film heeft vanaf zijn vroege release altijd kunnen rekenen op positieve reacties van een zeer breed publiek. Er is natuurlijk een feestje verknald. De afgelopen maanden ontstond een reusachtige Brokeback-hype en niet alleen Crash, maar welke titel dan ook moest het eens wagen dat te verstoren. Het plotselinge dalen in populariteit zou wel eens een momentopname kunnen zijn.