Zijn regiedebuut Zusje zorgde voor een frisse wind door de Nederlandse filmwereld en beloofde veel moois voor de toekomst, maar Robert Jan Westdijk bleef niet altijd de lieveling. Zijn boekverfilming De Eetclub kreeg in 2010 slechte kritieken. Of die nou terecht waren of niet, de tweeënvijftigjarige filmmaker heeft zich inmiddels duidelijk herpakt. Het intieme Waterboys, over een vader en een zoon die tijdens een reis naar Schotland hun leven (en dat van elkaar) op de rails proberen te krijgen, is zijn meest menselijke en doorvoelde film geworden. Een gesprek met de regisseur.

Hoe kijk je terug op De Eetclub?
"Toen hij af was, had ik het gevoel dat ik hem op het nippertje van de afgrond had gered. Dat het allemaal mis leek te gaan, maar uiteindelijk toch was gelukt. Later bleek dat dat toch niet genoeg was. Heftige ontdekking. Het heeft tijd gekost om uit te vinden hoe dat kwam. Daarom is het alweer zes jaar geleden."

Wat was het punt dat je erachter kwam dat het niet werkte zoals je wilde?
"Tijdens het filmen. En op een bepaald moment in de montage snapte ik ook niet dat mensen enthousiast waren. Ik merkte dat het niet paste bij wie ik ben; op die schaal iets maken, met een grote hoeveelheid personages en een cast waar je eigenlijk heel weinig contact mee hebt. Het was een grote organisatie met veel belangen en weinig repetities wegens agenda's en hoge kosten. Een manier van werken die vereist dat je als regisseur meteen de zweep erover legt. Zo ben ik niet. Ik probeer een groep mensen te vinden die eenzelfde klik met het materiaal hebben, om een intieme band met hen op te bouwen. Dan start je op een veel hoger niveau, maar dat gaat niet als je geen tijd hebt. En dan hadden we ook nog eens een script waar tot op het laatst aan gesleuteld werd terwijl sommige locaties al vast stonden. Als je dan na afloop merkt dat je afgerekend wordt op dingen die eigenlijk helemaal niet bij je passen, hakt dat er wel in. Inmiddels heb ik wel meer door wat voor soort films ik wil maken. Veel dichter bij mijn hart, veel dichter bij Waterboys."

Wanneer is dat idee ontstaan?
"Dat kwam pas in 2013."

Wat heb je in de tussentijd gedaan?
"Ik heb veel geprobeerd, allemaal dingen die je weer probeert op te pikken en verder aan sleutelt. Het mooie was dat Waterboys in een nieuwe flits kwam, dat was heel belangrijk."

De twee hoofdpersonen lijken aan de ene kant veel op elkaar, maar zijn aan de andere kant ook weer tegenpolen. Vader Victor is in het verleden blijven hangen, zijn zoon Zack is juist heel star met een eigen toekomst bezig.
"Je zou ook kunnen zeggen dat Victor het verleden juist ontwijkt door alles weg te lachen, en dat zijn zoon in het verleden blijft hangen omdat hij zijn ex-vriendin zo mist. Terwijl de versie die jij beschrijft ook klopt. Het is steeds dubbel, zo ontstaat er spanning. Drama is eigenlijk niets meer dan twee tegenstrijdige krachten; die kunnen ook in één persoon zitten."

Zitten er stukjes van je eigen persoonlijkheid in?
"Ik zie mezelf als een onzeker watje, maar heb ook momenten dat ik schreeuwerig en baldadig kan zijn. En dat is ook wel weer leuk als je schrijft. Ik kan iemand de meest uitzinnige dingen laten zeggen en daar vervolgens een reactie op geven als een heel kwetsbaar persoon, die op zijn eigen beperkte manier met een belediging omgaat. Dus het stuitert steeds heen en weer, dat is fantastisch."

Het levert hele menselijke en herkenbare momenten op.
"Het is nieuw voor mij dat kijkers op een emotioneel niveau reageren, echt ontroerd zijn. Mijn vorige films hadden vaak iets listigs of geconstrueerds. Hier is het veel kwetsbaarder en komt het sneller tot je hart. De reacties van het publiek zijn echt leuk. Van vaders en zoons, maar ook van echtgenotes. Want de moeder is eigenlijk het belangrijkste personage in de film, ook al zie je haar niet. Het kan nu iedere vrouw of moeder voorstellen. Ik denk dat dat ook weer een manier geeft om je met de film te identificeren. Zulke ontdekkingen deed ik pas later, ik heb het er helemaal niet bewust zo in gestopt, maar het voelde wel meteen goed. Heel prettig als je merkt dat dingen op een intuïtief niveau onmogelijk anders kunnen, en dat dat gevoel daarna ook bevestigd wordt."

Voelt dat dan niet als een risico? Deze film is voor een groot deel in eigen beheer gemaakt toch?
"We hadden meer particulier geld dan subsidiegeld, dat is heel ongebruikelijk. Dat geeft een verantwoordelijkheid, maar het idee was daar ook naar. We hebben zoveel mogelijk functies gecombineerd, zodat mensen uit hun comfort zone kwamen. Leopold Witte ook, die had nog nooit zoveel met koffers gesjouwd als bij deze film. Iedereen stond volledig open en dat gaf echt een betrokkenheid. En dat zie je terug in de film."

Met die aanpak grijp je weer een beetje terug op Zusje. Hoe zie je deze film dan in de lijn van de rest van je carrière? Je komt in ieder geval heel gepassioneerd over.
"Bij Zusje was ik ook heel gepassioneerd, maar dat kon ik toen minder goed delen met de crew. Ik was jong en kon bij wijze van spreken alleen stampvoetend zeggen dat ik een shot nog een keer wilde doen. Ik kon dingen minder goed uitleggen. Inmiddels heb ik geleerd om ook open te zijn als iets even niet lukt, en natuurlijk ook als het wel goed is. Anderen gaan dan meer in je intuïtie vertrouwen."

Ga je in de toekomst al je projecten zo aanpakken?
"Zulke stellige uitspraken durf ik niet zo goed te doen, maar dit past wel het beste bij me. Aan de andere kant heb ik ook wel die andere ervaringen nodig gehad om tot dit te komen, dus misschien moet je soms juist wel expres een andere kant op. Maar ik heb wel het idee dat ik het liefst met één of twee personages werk, om die echt tot leven te wekken met allerlei eigenaardigheden. Ik vind het zo jammer dat formulefilms vaak zo opzichtig zijn, met standaardeigenschappen die gekopieerd en geplakt worden. Ik probeer ook juist dingen in mensen te vinden die onredelijk zijn. Maar dat ze dan wel bereid zijn om sorry te zeggen. Het hoeft niet altijd zo neerslachtig of boos te zijn."