In 1939 tekende Orson Welles op 24-jarige leeftijd een contract bij RKO Pictures. Welles kreeg voor zijn eerste film volledige creatieve vrijheid: hij mocht de film schrijven, regisseren en produceren, de acteurs uitzoeken, en kreeg het volledige recht om te mogen bepalen hoe de final cut er uit zou zien. Voor die tijd iets opmerkelijks en al helemaal voor iemand die nog nooit een film had gemaakt. Samen met scenarioschrijver Herman J. Mankiewicz ging Welles aan de slag en het resultaat was een film die de boeken in zou gaan als een van de beste ooit gemaakt: Citizen Kane.
De film vertelt het verhaal van Charles Foster Kane, een rijke krantenmagnaat die over de hele wereld bekend is. Aan het begin van de film sterft Kane in Xanadu, zijn grote maar vervallen landhuis. Zijn laatste woord is Rosebud en een glazen sneeuwbol met een winterlandschap glijdt uit zijn hand en valt op de grond. Vervolgens zien we zijn levensverhaal aan de hand van een filmjournaal en een journalist die op zoek gaat naar de waarheid achter het personage van Kane.
De film van Welles was vernieuwend in allerlei opzichten zoals de niet lineaire verhaalstructuur, montage, de deep-focusfotografie, de nieuwe camerastandpunten en ook het gebruik van make-up om het personage van Kane ouder te laten worden over de loop van het verhaal. Dat men hier te maken had met een fantastische film werd meteen herkend, maar dit werd overschaduwd door de controverse rond het onderwerp. Kane was namelijk hoogstwaarschijnlijk gebaseerd op de krantenmagnaat William Randolph Hearst. Bijna alles in de film raakte bij Hearst een pijnlijke snaar en was herkenbaar voor hem als een personage gebaseerd op hemzelf. Maar wat hij bijzonder pijnlijk vond was de vergelijking die Welles maakte met de relatie van Kane met een talentloos operazangeresje, voor wie hij een carrière koopt. Hearst had in het echt een maîtresse genaamd Marion Davies, die dankzij hem een behoorlijke Hollywood- carrière had.
Hearst probeerde eerst de release te voorkomen door aan te bieden aan RKO om de kosten van het maken van de film te vergoeden als hij de negatieven mocht vernietigen. Toen dat werd geweigerd, zorgde hij voor een boycot van de film. Alle kranten en radiostations uit zijn mediaconglomeraat mochten de film niet noemen, waardoor de film weinig aandacht kreeg en hierdoor minder bezoekers trok. Het hele circus rond de film zorgde ervoor dat Welles (die hiermee toch iets geweldigs had afgeleverd) nooit meer de artistieke vrijheid kreeg om een film te maken als met Kane.
Voor de liefhebbers nog een paar quotes:
