Toneelverfilmingen zijn - begrijpelijkerwijs - vaak te herkennen aan een eenzijdige setting. Vaak spelen de belangrijkste scènes zich op één enkele locatie af en dienen andere plekken slechts ter ondersteuning of versiering. Bovendien zijn toneelverfilmingen primair gestoeld op dialogen of zelfs monologen. Dat de Britse studententhriller The Riot Club geënt is op een toneelstuk blijft lange tijd verborgen. Pas als de leden van het extravagante eetdispuut zich verplaatsen naar een pub buiten Oxford wordt de oorsprong van het verhaal blootgelegd. De regie van de Deense filmmaakster Lone Scherfig wordt dan steeds geconcentreerder. Het levert een lange, ademstokkende sleutelscène op die haast te ongemakkelijk is om naar te kijken.
Het is bij de Britse kakuniversiteit Oxford niet gemakkelijk om door de beruchte Riot Club ingelijfd te worden, ervan uitgaande dat je dat ook zou willen. Vragen om een lidmaatschap maakt je bij voorbaat kansloos. Het is een kwestie van gevraagd worden, waarbij de reputatie en prestaties van familieleden een belangrijke rol spelen. En dan nog mag je eerst de ontgroening ondergaan. De club, zo wordt in de afgeraffelde proloog geschetst, is gericht op buitensporig verkwistende eet- en zuippartijtjes en werd eeuwen geleden opgericht ter ere van Lord Riot, een bohemien en hedonist wiens uitzinnige gedrag hem uiteindelijk fataal werd. In de club lijkt alles toegestaan, zelfs hetgeen God verboden heeft. Het genootschap bestaat enkel uit mannelijke studenten. In de bewerking van haar eigen toneelstuk Posh volgt Laura Wade de sympathieke student Miles en zijn arrogantere studiegenoot Alistair. De twee krijgen al met elkaar te maken als de studieboeken nog in het plastic zitten en er verwarring is over de kamers die ze moeten betrekken. Dat het geen goede vrienden zullen worden, wordt duidelijk als het duo moet samenwerken voor een studieopdracht. Het is de voedingsbodem voor het belangrijkste directe conflict waar deze intelligente dramatische thriller op is gestoeld.
Miles ontwikkelt zich als een sociale jongen. Hij slaat een leuk meisje aan de haak, dat niet veel op heeft met het extravagante studentenleven en er hard voor knokt om een succes van haar studie te maken. Miles komt in contact met het geheime genootschap omdat één van diens leden een oogje op hem heeft. Scherfig zet de ontwikkeling van Miles tegenover die van Alistair, een jongen die graag populair wil zijn en door toedoen van criminaliteit met jongens van de Riot Club in aanraking komt. Tot het moment van hun rekrutering doet The Riot Club niet veel onder voor de vele geijkte clichés die rondom disputen bestaan. Er wordt veel gebrald, geouwehoerd, gepocht en gebluft. Zelfs voordat de pleuris uitbreekt vraag je je af wat een charmante knul als Miles bezielt om deel uit te willen maken van deze oppervlakkige bende. Dat is precies wat zijn vriendinnetje zich ook afvraagt, een instelling die het geweten van de kijker verbeeldt.
Maar dan is het tijd voor die grote belangrijke toneelmatige scène die vrijwel de gehele tweede helft van The Riot Club beslaat. Hierin wordt de situatie van kwaad tot erger. Het mondt uit in een uiterst onplezierige ervaring, waarbij je het liefst je jas zou willen pakken en de zaal uit zou willen snellen om je te bezatten. Juist dit is een buitengewoon knappe prestatie van Scherfig, de vrouw die ook aan het roer van An Education stond. Aanvankelijk lijkt het erop dat de filmmaakster voor goedkoop effectbejag gaat door de leden van de club te laten vervallen in extreem, hautain gedrag. Maar onderhuids is er veel meer aan de hand en begint het ook binnen de groep te wringen. Scherfig laat dit heel langzaam naar de oppervlakte borrelen. Hierbij neemt ze geen stelling en slaat ze de kijker al helemaal niet met een moraal om de oren. De sfeer wordt steeds grimmiger en het saamhorigheidsgevoel van de studenten blijkt ook een hele nare, catastrofale kant te hebben.
Het knappe van The Riot Club is dat de makers het aristocratische Oxford weten te ontleden en de extreme uitwassen ervan aan de kaak te stellen, zonder er een karikatuur van te maken. Wellicht komt dit doordat er een echt bestaande club aan ten grondslag heeft gelegen. Het is een systeem dat zichzelf in stand houdt en de Riot Club is een uitvergroting hiervan. Corruptie, gretigheid en de betekenis van geld waarmee alles kan worden afgekocht vormen hierbij de belangrijkste ingrediënten. Het resultaat is een knap geconstrueerde thriller met uitstekende acteerprestaties en vooral een heel akelig sfeertje. Dit zijn eigenlijk niet meer dan varkens met een dure opleiding afkomstig uit een gespreid bedje.
Lees ook het interview met regisseur Lone Scherfig.
