Sprookjes vervullen van oudsher een belangrijke maatschappelijke en morele functie. Oorspronkelijk ontsproten de klassieke sprookjes die wij nu kennen uit volkslegenden, overleveringen, fabels of simpelweg uit de fantasie van talentvolle auteurs. De verhalen werden veelal mondeling overgebracht totdat bekende schrijvers als de gebroeders Grimm of Hans Christian Andersen besloten ze op te schrijven. Het medium film en de geoliede productiemachine van Walt Disney hebben een immense invloed gehad op de moderne verspreiding en verbeelding van sprookjes, net zoals een grote frisdrankfabrikant verantwoordelijk is voor het hedendaagse uiterlijk van de Kerstman. Vooral een bekend sprookjesfiguur als Sneeuwwitje is door toedoen van Disney voorgoed veranderd. De filmmaatschappij is groot geworden dankzij het sprookje en de Disneyprinses is een begrip op zichzelf geworden. Sprookjes zijn eigenlijk altijd met hun tijd meegegaan, maar anno 2015 blijkt dat ineens een immense opgave te zijn geworden.
Het laatste decennium staat het sprookje namelijk weer volop in de belangstelling van het bioscooppubliek. Klassiekers als Hans en Grietje en Roodkapje werden overgoten met een modern sausje, waarbij het dikwijls goed speuren is naar het oorspronkelijke verhaal. Tegelijkertijd groeien heel veel kinderen op met de onvervalste klassiekers waaraan in bijna een eeuw tijd eigenlijk heel weinig veranderd is. Toen Disney besloot om zich te wagen aan een liveactionverfilming van Assepoester kon het twee kanten op gaan. Of ze gaven het sprookje een moderne inslag, of ze hielden zich strikt aan de oorspronkelijke lezing van het verhaal over een armoedig sloofje dat gebukt gaat onder het juk van een gemene stiefmoeder en haar twee eigen dochters. Voor beide invalshoeken valt wat te zeggen en filmmaker Kenneth Branagh verontschuldigt zich niet voor zijn keuze. Het ligt vervolgens aan de interpretatie van de kijker of Branagh hiermee wegkomt.
In mijn optiek is Branaghs Cinderella een visueel overdonderend spektakel dat de emancipatie van de vrouw zeker vijftig jaar terug in de tijd zet. Het leidt bovendien tot het inzicht dat naast de klassieke en de moderne aanpak er ook prima een tussenweg mogelijk zou zijn geweest; één die Branagh niet eens getracht heeft te verkennen. We hebben hier letterlijk en figuurlijk te doen met een meiske dat hersenloos achter haar prins aanholt en zich schikt in haar lot van huissloof nadat haar vader het leven heeft gelaten. Ze is tevreden met de aftandse zolderkamer die ze krijgt aangeboden ten gunste van haar boze stiefzusters en praat met de muizen in de plinten. Zelfs als het onvermijdelijke huwelijk met de prins is gesloten, nadat Assepoester haar glazen muiltje heeft gepast, blijf je bezorgd over het verdere verloop van de relatie. De dame zal altijd tien passen achter haar man blijven lopen en dat is toch niet echt meer van deze tijd.
Cinderella voelt in handen van een gedegen regisseur als Branagh - de man die ook Frankenstein, Thor en diverse Shakespeare-verfilmingen neerzette - als een broodklus zonder eigen accenten. Branagh was overigens tweede keus en nam de plaats in van Mark Romanek die een te donkere visie voor ogen had. Disney wilde zo dicht mogelijk bij zijn eigen animatiewerkje uit 1950 blijven en zichzelf niet tegenspreken. Maar er is vijfenzestig jaar verstreken en de maatschappelijke positie van de vrouw is godzijdank veranderd en verbeterd. Scenarist Chris Weitz had een groot scala aan mogelijkheden om het beeld van de hedendaagse vrouw te verwerken in Assepoester. Dit hoeft niet te betekenen dat we gelijk over moeten op de overdreven zelfstandige dame die haar eigen boontjes wel dopt, maar vooral in de interactie met haar vrouwelijke rivalen had de heldin van het sprookje wel wat meer het achterste van haar tong mogen laten zien. Ze is te onzichtbaar en vooral te afhankelijk naar haar omgeving toe en dat doet het feminisme geen goed. Dit maakt deze Cinderella archaïsch, traag en hopeloos achterhaald. En dan te bedenken dat Disney met de heldinnen in Rapunzel, Frozen en zelfs Enchanted op de goede weg was.
Voor de kleine meisjes die nog geloven in een zorgeloos prinsessenbestaan doet Branagh precies waarvoor hij betaald wordt. Hij brengt hen een betoverende fantasiewereld met een weergaloze cast, waarin vooral Cate Blanchett als stiefmoeder en een mierzoete Helena Bonham Carter als goeiige petemoei compleet met witte pofjurk de show stelen. Weitz scoort schamele punten met de uitwerking van de achtergrond van Assepoester. Waarom werd ze opgezadeld met al die gemene wijven en hoe was de band met haar eigen ouders? Ook is de aftrap van deze sprookjesverfilming zo zoet dat het glazuur van je tanden springt, het geeft de hoofdpersoon wel meer substantie, iets wat ze bij de latere karakteruitwerking heel hard nodig blijkt te hebben. Het moge inmiddels meer dan duidelijk zijn waar de pijnpunten liggen. Aan ouders en andere opvoeders de taak om hun kroost al dan niet bij te brengen dat sommige sprookjes een update nodig hebben.
Bekijk ook onze video-interviews met Lily 'Assepoester' James en regisseur [b]Kenneth Branagh.
