Ruim tien jaar deed regisseur Joshua Oppenheimer onderzoek naar de massamoorden die in 1965 in Indonesië plaatsvonden. Door lange gesprekken te voeren met de oud-militairen die in een jaar tijd een miljoen vermeende communisten uitroeiden, vergaarde Oppenheimer een weerzinwekkend inzicht in de psyche van de moordenaars waaruit de documentaire The Act of Killing voortvloeide. Twee jaar later komt de documentairemaker met een nieuw hoofdstuk. Dit keer worden niet de moordenaars gevolgd, maar de nabestaanden van hun slachtoffers.
Is dit iets beter? vraagt opticien Adi terwijl hij een oudere mevrouw een nieuw brillenglas voorhoudt. Of nog steeds hetzelfde? Hetzelfde zou gevraagd kunnen worden over de staat waarin het land vandaag de dag zich bevindt. De vreselijke genocide die plaatsvond nadat het Indonesische leger via een staatsgreep aan de macht kwam, ligt gelukkig alweer jaren in het verleden, maar de littekens in het land zijn nog altijd zichtbaar. Adis oudere broer was één van de vele zogenaamde communisten die door het leger werden afgevoerd en vermoord. Waar het verlies van een familielid al erg genoeg is, lopen de moordenaars na al die jaren nog altijd vrij rond. Nota bene in hetzelfde dorp.
Adi zelf zag pas na de massamoorden het levenslicht. Een poging van zijn moeder om na het verlies van haar eerste zoon de leegte op te vullen met een nieuw kind. Zowaar heeft die moederrol haar nog aardig op de been gehouden, blijkend uit de even gerimpelde als fiere dame die voor de camera verschijnt. Hetzelfde kan niet gezegd worden van zijn vader, die na de dood van zijn zoon compleet de weg kwijtraakte. Oppenheimer gaat empathisch te werk met het tonen hoe de oude, broodmagere man uit zijn rolstoel geholpen moet worden om gewassen te worden door zijn vrouw, maar het maakt de beelden niet minder schrijnend.
Om de wrede personen die verantwoordelijk zijn voor het leed van zijn familie beter te begrijpen, gaat Adi in gesprek met een aantal van de oud-militairen in het dorp. Haast onwerkelijk is het om te zien hoe rustig en openlijk de gesprekken tussen de opticien en de voormalige gevangenbewaarders en executeurs verlopen. Ook wanneer de meest bloederige details aan bod komen is het bewonderenswaardig hoe kalm Adi weet te blijven, al is het verdriet in zijn ogen soms duidelijk af te lezen. Zelfs wanneer hij op een videoband ziet hoe twee oude mannen met bijna een zichtbaar plezier de dood van zijn broer naspelen, behoudt Adi een stalen gezicht.
Oppenheimers documentaire is dan ook geen verhaal van vergelding. Daar waar in voorganger The Act of Killing meer ruimte was om dieper in te gaan op de grotere corruptie die nog altijd in het land plaatsvindt, richt The Look of Silence zich juist op de kleinschalige persoonlijke nasleep voor de families. De boodschap is daarmee even boosmakend als hoopgevend. Ondanks al het onrecht dat is aangedaan, weet Adi de geschiedenis een plek te geven. Of de rest van Indonesië ooit kan loskomen van de traumas uit het verleden, valt te bezien, maar Oppenheimer slaagt erin om het aangedane leed stapje voor stapje bespreekbaar te maken. Voor de nabestaanden, maar óók voor de daders.
