Subtiliteit is nou niet direct het handelsmerk van beroepsprovocateur Paul Verhoeven. In zijn werk passeerden onder meer een plakboek vol schaamhaar (Turks Fruit), een alien met drie tieten (Total Recall), naakte en geile paaldanseressen (Showgirls en het veelbesproken blote kruis van Sharon Stone (Basic Instinct), dus daar kan ook nog wel een houten Mariabeeldje bij dat dienst mag doen als dildo.
In Benedetta is dat Mariabeeldje niet louter een gimmick, of een manier om heimelijk geile rooms-katholieken naar de bioscoop te lokken, maar óók een slim bedacht mechanisme om het plot in een bepaalde richting te duwen. In werkelijkheid schijnt non Benedetta namelijk nooit zo'n 'instrument' gebruikt te hebben. Dat roept gelijk een vraag op: mag een filmmaker zich zulke artistieke vrijheden eigenlijk wel permitteren of gaat dat de grens over qua geschiedvervalsing? Beide zienswijzen zijn hier te beargumenteren, maar laten we het vooral eens van de positieve kant bekijken: de gevaarlijke consequenties voor het gebruik van een dildo, zoals te zien in de film, zijn overeenkomstig de manier waarop men in de Renaissance dacht en sprak over dat soort dingen. De weg naar de brandstapel is in elk geval bijzonder kort.
Paul Verhoeven baseert zijn film op een non-fictieboek ('Immodest Acts' van Judith C. Brown), maar het is meteen duidelijk waar hij het zwaartepunt legt: bij de seks. Coscenarist Gerard Soeteman, met wie Verhoeven al ruim een halve eeuw samenwerkt, vond die nadruk op seksuele handelingen iets te veel van het goede en liet daarom zijn naam van het scenario verwijderen. Begrijpelijk, maar ook een beetje preuts.
Het verhaal draait om Bartolomea en Benedetta, twee lesbische nonnen in een zeventiende-eeuws klooster, die ruim baan geven aan hun seksuele gevoelens voor elkaar. Maar eigenlijk is er veel meer aan de hand. Redelijk vroeg in de film ontvangt Benedetta de stigmata (de bloedende kruiswonden van Jezus Christus) en beweert ze geplaagd te worden door religieuze visoenen en helse pijnen. God zelf zou Benedetta instrueren en via haar de Italiaanse stad Pescia willen behoeden voor een pestepidemie.
Moeder-overste Felicita is behoorlijk sceptisch ten aanzien van die beweringen van Benedetta, die zich mogelijk voordoet als profetes om hogerop te komen binnen de kloosterorde. Doordat er een enorme kloof gaapt tussen wat Felicita (niet) gelooft en wat zij daadwerkelijk zegt, ontstaat er al gauw een spel van macht, leugens en bedrog. Een gevaarlijk spel dat allengs steeds krankzinnigere vormen begint aan te nemen.
En het is precies daarin, in die brutale spiraal van seks, geweld, intrige en religieuze waanzin, dat het vakmanschap van Paul Verhoeven naar boven komt drijven. Want Jezus Christus, wat een film heeft hij dit keer gemaakt zeg! Soms is het bijna alsof je naar een visualisatie van een hevige koortsdroom aan het kijken bent, waarna je badend in het zweet wakker wordt. Zeggen dat Benedetta alleen maar om platvloerse seks draait, is dus net iets te kort door de bocht, want Verhoeven laat ook wel degelijk de machinaties van de katholieke kerk zien, die zich openbaart als corrupt machtsinstituut. Dat doet hij overigens niet zachtzinnig met een fileermesje, maar met een grote, botte bijl.
Benedetta bevindt zich dus ergens op het snijpunt van Franstalig arthousedrama, horror en softporno, een dodelijke combinatie voor religieuzen die niet tegen een stootje kunnen. Toegegeven: af en toe is het zuchten van ergernis om doelloze scènes, bijvoorbeeld wanneer een zwangere vrouw speels in haar borst knijpt en er melk uit haar tepel spuit. Maar daar staat dan weer tegenover dat de film tot de allerlaatste regel aan toe ambigu blijft, net zoals Total Recall bijvoorbeeld, maar dan nét een beetje anders.
Virginie Efira, de actrice die Benedetta speelt, is bovendien een godsgeschenk, ook al spreekt zij soms in luide duivelstongen. Ze vormt een welkome aanvulling op veel andere nietsontziende vrouwen uit Verhoevens oeuvre, zoals Carice van Houten en Sharon Stone. Al met al maakt dat Benedetta tot het meest zinnenprikkelende, provocatieve werk dat Paul Verhoeven tot nu toe gemaakt heeft, want zeg nou zelf: hoe vaak zie je Jezus Christus met een zwaard een stel demonische slangen de kop afhakken? Mocht je na afloop van deze film onverhoopt tóch gevoelens van schuld, schaamte of spijt ervaren, dan is er altijd nog wel ergens een biechthokje te vinden waar je terecht kunt.
