Ik worstel al een tijdje met de recensie van Synecdoche, New York. Nu worstel ik wel vaker met een recensie, maar bij deze film lijkt het wel passend om het over de worsteling te hebben en hopelijk heb ik het indirect dan over de film. Synecdoche, New York gaat namelijk - net als vrijwel alle andere scripts van regisseur Charlie Kaufman - over de trage, ondraaglijke worsteling die met elke vorm van creativiteit gepaard gaat. Vooral als je originaliteit nastreeft, maar tegelijkertijd maar al te goed weet dat echte originaliteit eigenlijk niet mogelijk is en dat schrijven over je zoektocht naar originaliteit al helemaal een cliché is.
De truc voor elke recensent met gebrek aan originele invallen is natuurlijk de plotbeschrijving, maar in dit geval biedt deze weinig hulp. Aan de oppervlakte gaat Synecdoche, New York over een theaterregisseur, Caden Cotard, die een toneelstuk wil maken over alles en iedereen, en dat op touw zet met honderden acteurs in een enorm warenhuis waar heel New York zon beetje nagebouwd is. Maar dat plot komt pas na ruim een half uur op gang en de film gaat over zoveel meer: over een man die langzaam de greep op zijn leven kwijtraakt en zelfs op de tijd. Over sterfelijkheid gaat het, over het onherroepelijke verval van menselijke lichamen en menselijke creaties, en over egocentrisme.
Het klinkt als een propvolle film, die uit zijn voegen barst van de ambitie en de ideeën, en dat is het ook. Maar niet alle informatie is essentieel en je kunt van meerdere lagen plezier hebben. Het helpt, bijvoorbeeld, als je weet dat synecdoche een stijlfiguur is, maar het is ook prima als je denkt dat het gewoon een verkeerde uitspraak is van Schenectady, de stad waar Caden woont, want de film zit vol met versprekingen en verkeerd begrepen woorden. Het helpt als je wel eens van het syndroom van Cotard hebt gehoord, maar het is niet noodzakelijk.
Bovenal is Synecdoche, New York een bijzondere, maar bizarre film, die vaak grappig is, maar waar je verward en vertwijfeld bij wegloopt. Niet een film voor iedereen, dat is zeker. Misschien niet eens een film voor mij: ik worstel namelijk niet alleen met mijn recensie, maar ook met mijn oordeel. De film heeft diepe, verregaande gebreken, maar dat kan je de film moeilijk verwijten omdat hij nou juist over het onvermijdelijke falen van elke artistieke onderneming gaat. Je kunt je ergeren aan de misogynie van de film, aan de akeligheid, aan de onwil conclusies te trekken en aan het ontwijken van een afsluiting. Maar je kunt de film moeilijk negeren en ik ga zeker weten nog een keer - niet om te kijken of ik er wijs uit kan worden, maar om erachter te komen of de ervaring de tweede keer net zo onvergetelijk is.
