Naji Abu Nowar won in Venetië een prijs voor beste regisseur voor zijn eerste lange film Theeb dat tot de grote verrassingen van het festival behoorde. FilmTotaal sprak de regisseur en hoofdrolspeler Jack Fox in Londen tijdens het BFI London Film Festival over het succes van de productie, werken met non-professionele acteurs en korte films die bedoeld waren als speelfilms.

Naji, kun je me iets vertellen over hoe dit verhaal tot stand kwam?

NAN: “In 2003 deed ik al een poging om een bedoeïenenwestern te maken. Ik probeerde het, maar het was het eerste wat ik ooit had geschreven dus het eindresultaat was niet echt om over te spreken. Dus ik dumpte het, maar hield het wel in mijn achterhoofd. Op een dag liet Bassel Ghandour, met wie ik deze film later schreef en die hem ook produceerde, me een korte film zien over twee jongetjes van een nomadenstam die in de woestijn op jacht gaan. Het was een karakterstudie over de relatie van twee broers in een moeilijke situatie en ik vond het geweldig. Toen zag ik hoe dat westernthema hierbinnen zou kunnen werken. Zo ontstond het idee, maar wat je op het doek ziet kwam echt tot stand door tijd door te brengen met een stam en te leren over hun cultuur. Zo begon de echte film.”

Hoe vond je Jacir voor de rol van Theeb?

NAN: “Hij was het makkelijkste om te casten, omdat we hem per toeval vonden. We wilden een moodboard maken voor we begonnen met de workshops met de gecaste bedoeïenen. Daarvoor hadden we een jongetje nodig. Met dat moodboard konden de lokale mensen die meededen dan zien wat we in gedachten hadden voor de film en we wilden het ook tonen aan financiers om geld voor de film rond te krijgen. Het hoofd van de lokale stam stuurde zijn zoon en dat was Jacir. Hij was meteen geweldig en we wisten direct dat hij geknipt was voor de rol. De rest van de cast duurde iets langer. Daarvoor gingen we langs allemaal dorpjes en spraken we ruim tweehonderd mensen. Daarvan kozen we er uiteindelijk elf en die begonnen een acht maanden lange acteerworkshop om ze als acteurs te trainen.”

Jack is de enige professionele acteur van de cast, hoe vond je hem?

NAN: "Toen we alles eenmaal in gang hadden gezet met de lokale spelers konden we op zoek naar een acteur voor Jacks personage. Hij werd ons aangeraden door de productiemaatschappij en we benaderden hem. Was je niet met vakantie?”
JF: “Ja ik was in Griekenland.”
NAN: Hij maakte een video en emailde die me.”
JF: “Ik deed er volgens mij wel vijf uur over om dat filmpje te uploaden.”
NAN: “Hij deed iets met het personage, dat anderen niet deden, waardoor mijn interesse gewekt was. Toen we over het project contact hadden, raakten we meteen uren aan de praat. Ik had het idee dat we elkaar begrepen en samen zouden kunnen werken. Iets wat belangrijk was voor mij. Toen brachten we hem naar de set en bleek hij nog meer in huis te hebben. Zo kan hij geweldig paardrijden dus hij pikte rijden op een kameel zo op. Hij was zo goed, dat hij had kunnen kameelracen. Ook had hij veel geduld want het was iets aparts om op een set te komen zonder andere professionele acteurs en daarmee om te kunnen gaan.
JF: “Maar dat kwam ook door hoe jij het aanpakte. Ik werd gevraagd een week eerder te komen om te zien hoe het werd opgenomen en je gaf me alle informatie over de lokale gebruiken tot aan het theedrinken toe. Omdat Naji er toen al negen maanden zat, werd hij door de lokale acteurs gerespecteerd. Door wat hij me bijbracht, verliep de interactie tussen mij en hen ook soepeltjes. Zonder Naji en het respect en de kennis voor hun cultuur dat hij al had opgebouwd, was het niet makkelijk voor me geweest om zo snel een draai te vinden.”

Jack, wat trok je initieel aan in het project toen je het script kreeg toegestuurd?

JF: “Mijn agent las het en hij is een van de mensen die ik compleet vertrouw. Hij zei: lees het snel ondanks dat je in Griekenland met vakantie bent. Mijn agent en vader zeggen altijd als advies dat je na zes pagina's personages moet tegenkomen met wie je een keer zou willen eten. Na zes pagina's had ik dat gevoel bij alle personages die erin voorkwamen.”

Wat is Naji voor regisseur?

JF:”Ik heb nog niet met een betere gewerkt. Dat is de waarheid. Hij heeft gaven, iets speciaals. Ik weet niet eens wat het is. Ik kan mijn vinger er niet op leggen. Hij weet wat hij doet en haalt het beste uit iedereen. Mensen vertrouwen hem compleet. Zelfs toen ik op een gegeven moment gefrustreerd raakte, omdat iets niet lukte omdat de bedoeïenen niet begrepen wat ik bedoelde, wist hij binnen vijf seconden de angel uit de situatie te halen. Gedurende vijf seconden was het een stressvolle situatie voor mij en ineens was het weg. Om iemand compleet te kunnen vertrouwen als je zo ver van huis bent, is zo moeilijk. Om daarbovenop ook een goede prestatie uit je te krijgen is nog moeilijker en dan ook nog een goede film weten te maken is nog lastiger. Maar hij weet dat allemaal voor elkaar te krijgen.”

Naji, houd jij van veel voorbereiding of meer van improviseren als de camera's gaan draaien?

NAN: “Het hangt van de situatie af. Met de bedoeïenen wilden we het script niet teveel doornemen, zodat het voor hen niet zou gaan draaien om het onthouden van de tekst. Met hen speelden we voorafgaand rollenspellen rond soortelijke situaties die voor zouden komen in hun eigen leven. Als de camera dan draaide dan konden ze daarop terugvallen, omdat ze begrepen wat hun personage op dat moment voelde. Met Jacir deden we veel rollenspellen voor het moment dat de vreemde soldaat bij hen langskomt met behulp van een leraar die hij niet mocht.”
JF: “Dat wist ik niet eens.”
NAN: “Ja, we speelden rollenspellen met die leraar en toen we gingen filmen, zeiden we tegen hem om daaraan terug te denken en zo kregen we dat juiste effect voor elkaar.”

Welke scène was de grootste uitdaging om te filmen.

NAN: “The whole bloody thing! Het was heel intensief, omdat we elke dag moesten filmen wat we hadden aangegeven te doen, omdat anders de stekker uit het project getrokken zou worden. En de personages zijn op pad dus elke dag is een ander stukje verhaal en omgeving.”
JF: “Ik weet nog toen het leger langs kwam op de set, omdat ze zeiden last te hebben van het licht. Dus we moesten een uur eerder kappen en waren hierdoor noodgedwongen de dag erop een uur eerder van start te gaan om maar te zorgen dat we op schema zouden blijven. Weet je dat nog, de tijdlijn was letterlijk zo strak.”
NAN: “Het was vaak erg close. Ik was daarbij ook elke nacht het script aan het herschrijven. Maar technisch gezien was het moeilijkste de put en het interieur daarvan filmen. Dat was moeilijk.
JF:”In je ondergoed toch.”
NAN: “Inderdaad, filmend terwijl ik in een plas met water stond. Die scène was technisch moeilijk.”

Opvallend is het gebruik van geluid en de manier waarop omgevingsgeluiden en muziek in elkaar overgaan.

“Dat komt omdat ik in mijn ogen een van de beste sound designers ter wereld heb, een jongeman genaamd Dario Swade. Ik zag een korte film die hij had gemaakt en vond zijn werk geweldig. Wij begonnen al anderhalf jaar voor de opnames aan de film te werken. Hij was totaal betrokken bij het project en kwam ook naar de opnames. Het gaat om het samenwerken met een ongelofelijk getalenteerd iemand over de loop van een lange periode, waardoor je echt een goed partnerschap kan hebben. Hij was geweldig en ik blijf de rest van mijn leven met hem werken.”

Is een team om je heen bouwen om vaker mee samen te werken belangrijk voor je?

NAN: “Dat is waar filmmaken voor mij om draait; het creatieve en vooral gezamenlijke proces. Persoonlijk begrijp ik niet de theorie achter een auteur. Tot ik iemand tegelijkertijd een camera zie vasthouden, de boom omhoog zie houden en zie acteren geloof ik daar pas in. Voor mij is het een gezamenlijk iets dus ik wil de stomste persoon zijn in een kamer en mezelf omringen met de meest getalenteerde mensen die ik kan vinden.”

Ga je na het succes van Theeb verder met het maken van speelfilms?

NAN: “Absoluut. Zelfs de korte film die ik maakte, was bedoeld als speelfilm.”
JF: “Geweldig, je zegt altijd dingen die me verrassen.”
NAN: “We hadden wat problemen.”
JF: ”Geweldig!”
NAN: “Ik ben bezig met een Arabisch project en een Engels project, dus ik hoop er nog eentje te mogen maken.”
JF:”De korte film die was bedoeld als een speelfilm, bij deze een van mijn favoriete quotes van jou. Briljant.”

Hoe is het voor je om al die positieve reacties te krijgen en in Venetië een prijs te ontvangen?

NAN: “Ik was al extatisch dat we geselecteerd waren. Ik kneep mezelf, omdat we daar vertoond werden. En na de screening barstte een enorme ovatie los en we waren compleet gechoqueerd en snapten niet wat er gebeurde. Het was een geweldige ervaring en ik dacht echt: nu kan ik doodgaan. En toen zeiden ze dat er een uitreiking was waar ik heen moest, omdat we iets hadden gewonnen. Ik dacht echt: wat is er in hemelsnaam aan het gebeuren. Het was te bizar, alsof ik buiten mijn lichaam trad. Dat is de enige manier waarop ik het kan beschrijven.”

Lees ook de recensie van Theeb.