Schuld en boete was lange tijd in Nederland de titel van Fjodor Dostojevki's Misdaad en straf uit 1866. De thema's en het verhaal van de negentiende eeuwse Rus spreken nog altijd wereldwijd tot de verbeelding. Norte, the End of History is een bewerking die het Russische boek naar de opkomst van het fascisme in de Filipijnen in de eenentwintigste eeuw verplaatst, terwijl Redemption misschien niet direct door de auteur is beïnvloed maar wel op boeiende wijze het verleden en het thema schuld behandelt.

Redemption is van alle films die in het The State of Europe programma draaien misschien wel de relevantste. Niet alleen omdat het een fantastische film is maar ook omdat deze op de actuele eenentwintigste Europese politiek inspeelt, juist door naar het verleden te kijken. In de zesentwintig minuten die de short van de Portugees Miguel Gomes (Tabu, Our Beloved Month of August) duurt, weet hij met een collage van archiefmateriaal en vier voice-overs ontzettend veel te zeggen. Het is moeilijk aan te geven wat precies zonder te verklappen van wie de vier teksten in Portugees, Italiaans, Frans en Duits zijn, maar de bronnen van de brieven, memoires en overpeinzingen pas aan het eind van Redemption ontdekken is beter voor de filmervaring.

Dat is namelijk pas het juiste moment om zelf na te gaan denken over de betekenis van de ontboezemingen van deze mensen, en de kwetsbaarheid en de twijfel van hen in verband te brengen met moderne continentale politiek. Reflectie kan pas achteraf volgen, net als in de film (en ander werk van Gomes) zelf. Alle vier de personen denken terug aan vroeger, of hun tekst is er al een uit het verleden. Deze worden voorgelezen over archiefbeelden die bestaan uit anonieme privé-opnames en beelden uit oude films. Er is zelden een letterlijke connectie met de gesproken woorden, maar die combinatie zet juist tot denken over beiden aan.

[rating 4]

Norte, the End of History mag dan eveneens inspiratie uit literaire bronnen halen, behalve dat is deze Filipijnse Misdaad en straf een compleet andere film. Te beginnen met de lengte van vier uur en tien minuten, en dat is voor regisseur Lav Diaz zijn doen eigenlijk nog kort. Dat is niet de enige manier waarop de filmmaker afwijkt van zijn eerdere werk. Geen lange, compleet statische zwart-wit shots, maar een bewegende, draaiende camera en prachtige kleuren. En de ruim vier uur bevatten ook nog eens een groots en groot verhaal (dat van Dostojevski uiteraard) dat naar de standaard van Filipijnse arthouse cinema behoorlijk snel verteld wordt.

Aan de ene kant is er de gefrustreerde rechtenstudent Fabian, die door zijn afschuw van de moderne maatschappij aan lager wal raakt en moreel steeds dieper zakt vanuit een vage doch radicale politieke/filosofische overtuiging. Aan de andere kant is er de arme Joaquin, diep in de schulden dankzij een ongeluk en terwijl de dromen van hem en zijn vrouw vervliegen draait hij ten onrechte op voor de moord op zijn schuldeiser. Hij moet zich ondanks zijn onschuld aanpassen aan het gevangenisleven terwijl zijn vrouw en kinderen met moeite overleven en Fabian vlucht voor zíjn schuld.

Diaz is er fantastisch in geslaagd het anderhalf eeuw oude Russische boek te vertalen naar de moderne Filipijnen, daarmee bewijzend dat Dostojevski nog altijd niets aan zeggingskracht heeft ingeboet. De vele gesprekken tussen de studenten en professors zijn heerlijk droogkomisch. Tegelijk blijkt hun gepraat over revolutie niet alleen hol door hun gebrek aan concrete actie maar ook doordat wat er wel aan actie volgt, alleen maar negatieve impact heeft op het leven van de 'gewone man' voor wie ze denken de maatschappij te veranderen. Norte, the End of History heeft een magistraal verhaal, is een lust voor het oog en tot nu toe hét hoogtepunt van het festival.

[rating 5]

Kijk tijdens het festival op de speciale IFFR 2014 pagina voor meer verslaggeving.