Titel: De Toonder Animatiefilms | Auteur: Jan-Willem de Vries | Uitgever: Silvester Strips | Druk: 1 | Pagina's: 336 | Release: mei 2012 | Uitvoering: Hardcover | ISBN: 9789058857507

In 2012 wordt op verschillende manieren het 100e geboortejaar van Marten Toonder gevierd. Op de website toonderjaar.nl zijn verschillende exposities te vinden van Toonders werk als schrijver en tekenaar. De grafische artiest was bij het grote publiek vooral bekend om zijn strips rond Olivier B. Bommel en Tom Poes. Wat niet bij iedereen bekend is, is dat Toonder veel van zijn vermogen investeerde in animatiefilms, die werden geproduceerd vanuit de Toonder Studio's, jarenlang één van Nederlands grootste filmproductiebedrijven. Historische Nederlandse animatiefilms die dit productiebedrijf maakte zijn bijvoorbeeld De Gouden Vis (1952) en Moonglow (1954), maar de Bommel-film Als je begrijpt wat ik bedoel (1983) is uiteraard veruit het bekendst en financieel succesvolst. In het indrukwekkende boek De Toonder animatiefilms geeft auteur Jan-Willem de Vries een diepgaande blik in de rijke historie van Toonders Studio's N.V., waarbij vooral de mensen die de successen mogelijk maakten centraal staan.

Het boek De Toonder Animatiefilms start met een uitgebreid voorwoord van Eiso J.G.Toonder, de zoon van de in 2005 overleden Marten Toonder. Eiso zegt dat zijn vader animatiefilms zag als een enorm verlengmiddel van zijn strips. Via film kon hij veel meer laten zien dan op papier. Het eerste hoofdstuk zoomt in op de wijze waarop animatiestudio's destijds en mogelijk nog steeds tekenfilms maken. De volgende twee hoofdstukken zoomen in op het vroege werk van Toonder, die op jonge leeftijd geïnspireerd werd door Amerikaanse tekenfilms als Felix the Cat. In het daaropvolgende hoofdstuk wordt er stilgestaan bij Tom Poes, heer Bommel en de invloed van Philips. Het elektronicaconcern liet eind jaren 50 en ook later reclamefilmpjes maken door Toonder.

Vanaf het vijfde hoofdstuk wordt duidelijk dat Toonders ambitie om grote animatiefilms te maken doordrong tot in de States en de rest van de wereld. De Toonder Studio's ging in zee met de Britse Harold Mack. Tot en met hoofdstuk 10 worden de Toonders en Macks producties Fortune Fair (de droom van Toonder die nooit werd afgerond), De Gouden Vis, Hugo, Table Top en Moonglow. Deze animatiefilms, waar uiteraard tientallen mensen aan hebben gewerkt, werden stuk voor stuk goed ontvangen, over de gehele wereld. Vanaf het elfde hoofdstuk wordt er gekeken na de latere geschiedenis. In De laatste tien jaar onder Marten Toonder blijkt dat de studio zich vooral had toegelegd op het maken van allerlei reclamespotjes voor o.a. Philips, Guinness, B.P. en Kitekat. Ook experimenteerde Marten Toonder volop en maakte hij de "3D" animatiefilm De Verzonken klokken, waarin hij uitgeknipte driedimensionale animaties liet bewegen voor driedimensionale achtergronden. Toonder Studio's groeide snel uit tot een grote animatiestudio met verschillende doeleinden en er werd zelfs kort een dependance geopend in Ierland. In 1965 nam Toonder afscheid omdat hij vond dat hij zijn creativiteit niet meer kwijt kon en zijn studio was uitgegroeid tot een onderneming, waar de medewerkers financieel te veel van afhankelijk van waren geworden.

Het boek beschrijft ook de lange periode na Toonders vertrek en komt in hoofdstuk 13, een van de laatste hoofdstukken, uit op de succesfilm Als je begrijpt wat ik bedoel (1983). De animatiefilm werd gemaakt met een budget van drie miljoen gulden, een fractie van de 12 tot 30 miljoen dollar die in andere landen werd uitgetrokken voor een avondvullende animatiefilm. Het flinke hoofdstuk doet aan als een soort "The art / making of Als je begrijpt wat ik bedoel", aangezien er sketches, storyboards, foto's van tijdens het productieproces en de filmposter voorbijkomen. Toonder zelf was minder tevreden over het resultaat: "Het was geen nachtmerrie, maar als droom was 'ie niet geslaagd", aldus Toonder na het zien van "Nederlands ENIGE avondvullende tekenfilm" tot op heden.[/i]

Hieronder een viertal foto's uit het zware en imposante boek De Toonder Animatiefilms. Als eerste een spread waarop we de animatiestudio Toonder Studio's zien ten tijde van de Duitse bezetting. De studio kon zijn werk "gewoon" doorzetten, aangezien het opdrachten van een Duits bedrijf kreeg. Hier wist Toonder creatief mee om te gaan. De korte animatiefilm Tom Puss und das Geheimnis der Grotte (bekijk de korte film op YouTube) is daar een uiting van.



Na de oorlog maakte Toonder Studio's jarenlang korte animatiefilms voor Philips. In het boek is er zelfs een hoofdstuk aan gewijd. Erg interessant om te lezen. Zeker als je nagaat dat de animatiefilms niet voor de Nederlandse markt bestemd waren, aangezien er nog geen reclameblokken op de Nederlandse tv waren. Verder in het boek worden de commerciële activiteiten uitvoering besproken.



Een belangrijke naam in de geschiedenis van Toonder Studio's is de Brit Harold Mack. De animator maakte deel uit van de vele projecten, waaronder Moonglow (1954). Hieronder een storyboard voor de animatiefilm.



Ondanks dat Marten Toonder toen al afscheid had genomen van Toonder Studio's werd het grote succes in 1983 geboekt met Als je begrijpt wat ik bedoel. In hoofdstuk 13 wordt het gehele productieproces stap voor stap doorlopen, erg fraai!



In het fascinerende boek De Toonder animatiefilms van auteur Jan-Willem de Vries is er voldoende ruimte voor visueel ondersteuning en mede daarom leest het prettig weg. Naast de vele projecten is er vooral aandacht voor de medewerkers die bij Toonder Studio's door de jaren heen hebben gewerkt. Aangezien het boek nostalgisch aandoet, is het mogelijk zelfs het meest interessant voor (oud)medewerkers. Na het lezen van het boek is het vooral erg jammer om te constateren dat Marten Toonder niet al zijn wensen met betrekking tot animatiefilms in vervulling heeft zien gaan. Desondanks heeft de in 2005 overleden creatieve Toonder zich kunnen uitleven door flink in zijn passie te investeren en indrukwekkende resultaten te boeken. De nog steeds geldende ondertitel "Nederlands ENIGE avondvullende tekenfilm" van Als je begrijpt wat ik bedoel geeft eigenlijk al aan dat het een onmogelijke droom was dat Toonder Studio's ooit zou uitgroeien tot een soort Nederlandse Walt Disney. Het uiterst fraaie boek, inclusief een Dvd met een reeks animatiefilms van Toonder Studio's, verscheen in mei dit jaar en heeft met zo'n 100 euro een flink prijskaartje. Met dank aan uitgever Silvester Strips voor het recensie-exemplaar.

Hieronder een memorabele scene uit Als je begrijpt wat ik bedoel (1983):