Tolstojs negentiende-eeuwse literaire meesterwerk Anna Karenina is al talloze keren verfilmd, maar nog nooit zoals Joe Wrights nieuwe, gewaagde adaptatie. Het blijft een onmogelijke opgave om de meer dan negenhonderd pagina's tellende pil in al zijn complexiteit en omvang op het witte doek te vangen. Dichter in de buurt dan deze theatrale versie van Wright en script- en toneelschrijver Tom Stoppard komt, is in honderddertig minuten echter niet mogelijk. Er gaat heel wat verloren, maar de nog altijd relevante kernthema's als het onvermogen emoties goed te communiceren en de verstikking van sociale conventies zijn bewaard gebleven. Wrights Anna Karenina is een meesterlijke bewerking.
Regelmatig heeft de film iets weg van een opera of dans. Er wordt dan wel niet in gezongen, maar de soms gracieuze, ritmische bewegingen van de cast doen zo nu en dan aan een wals denken. De film is letterlijk theatraal, want vindt deels plaats in een leeg theater met prachtige decors. Het is een slimme vondst die Tolstojs visie op de Russische adel mooi weergeeft. Tegelijk geeft het de film een wonderlijk tintje, want wat hier allemaal gebeurt zou in een echt theater nooit kunnen. De buitenscènes zijn wel in de Russische natuur opgenomen.
Adembenemend mooie lange shots maken het theatrale aspect des te indrukwekkender. Het beeld van Karenin, die eenzaam in zijn stoel zit terwijl hij alleen verlicht wordt door ouderwets voetlicht, isoleert hem en draagt de emoties uit die hij niet over zijn lippen krijgt. Een dans tussen Anna Karenina en Vronski is een van de hoogtepunten van de film. Het is het moment waarop ze zich voor het eerst volledig aan elkaar overgeven.
Eerst dansen alleen zij, terwijl de rest van de dansvloer stilstaat. Telkens als ze langskomen gaat hun omgeving weer bewegen, alsof hun intense emotie de mensen om hen heen tot leven wekt. Dan tilt hij haar op en draait de camera met haar mee, en als ze weer daalt zijn ze opeens alleen in de balzaal. Terwijl de wereld voor hen alleen nog uit de ander bestaat, vullen hun hoofden steeds meer het scherm. Als de focus van de camera weer verbreed wordt, is iedereen weer teruggekeerd op de dansvloer. Allemaal in één shot. Magistraal en theatraal.
De roman van Tolstoj bestaat eigenlijk uit twee verschillende boeken, die door bijfiguren aan elkaar verbonden zijn. Aan de ene kant is er het bekendere verhaal van de getrouwde Anna Karenina die een affaire aangaat met de vrijgezelle Vronski, met dramatische gevolgen voor alle betrokken partijen. Aan de andere kant is er Levin, min of meer een alter ego van Tolstoj, die trouwt met Kitty, de schoonzus van de broer van Anna Karenina. Zijn gedeelte bestaat meer uit filosofische en emotionele beslommeringen, en krijgt mede daardoor altijd een stuk minder aandacht in adaptaties van het boek. In sommige versies komt hij zelfs helemaal niet voor.
In deze nieuwe verfilming is er wederom geen balans tussen de twee verhalen, maar dat zou gezien de lengte van twee uur en tien minuten haast onmogelijk zijn. Het tempo ligt al hoog, en wordt naarmate het plot vordert ook nog eens opgevoerd. Een lengte van vier uur zou nodig zijn, en dan is er nog de moeilijkheid hoe alle gedachtegangen van Levin te verfilmen dat kan niet allemaal met dialoog opgelost. Dus dat Levin veel meer aandacht dan in eerdere adaptaties krijgt, inclusief de prachtige scène waarin hij Kitty ten huwelijk vraagt, is al een grote vooruitgang.
Een van de aspecten die Tolstojs boek vandaag de dag nog altijd zo bijzonder maakt is de manier waarop hij in één zin diepgaande, complexe emoties uiterst treffend weet te omschrijven. Wright slaagt er behoorlijk in om die emoties in de blikken van zijn acteurs te vangen en zo iets van het ontroerende van Tolstoj over te brengen, waarvoor hij op een voortreffelijke cast kan steunen. De lovenswaardige aankleding en muziek die je verwacht bij zon film stellen evenmin teleur en verpakken het geschenk Anna Karenina met een zorgvuldig geknoopt strikje.
