In de middag van 3 december 2012, amper twee weken nadat hij Abraham had uitgezwaaid, overleed acteur Jeroen Willems tijdens repetities in Koninklijk Theater Carré. Het overlijden wierp een donkere schaduw over de feestelijkheden die het honderdvijfentwintigjarig bestaan van het theater luister moesten bijzetten. De Limburger was vooral bekend van zijn toneel- en televisierollen, al waagde hij zich ook wel eens aan film. Het leverde Willems twee Gouden Kalveren op. Zijn vele vrienden en nauwelijks te vinden vijanden zijn het erover eens dat er een groot talent verloren is gegaan, van wie we veel te vroeg afscheid hebben moeten nemen. Het bewijs - alsof dat nog geleverd moet worden - is Willems' zwanenzang in Boven Is het Stil.
In vele opzichten slaat auteur Nanouk Leopold voor haar vijfde speelfilm nieuwe wegen in en verkent ze onbekend terrein. Boven Is het Stil is gebaseerd op de succesvolle roman van Gerbrand Bakker en markeert Leopolds eerste boekverfilming. Het is bovendien voor het eerst dat de filmmaakster een man in de hoofdrol zet. In visueel opzicht verlaat Leopold haar kenmerkende stijl van lange statische totaalshots door vanuit de hand en in meer close-ups te filmen. Het onderstreept maar weer eens Leopolds durf, veelzijdigheid en vooral de gretigheid om zich nieuwe vaardigheden eigen te maken. Alle etiketjes die de kenners op de cineast hebben geplakt kunnen ze er weer afrukken. Wat echter is gebleven is de diepemotionele verhaalbeleving en de zwijgzame momenten die zo veel meer uitdrukken dan ellenlange dialogen.
Willems speelt de ingetogen Zeeuwse boer Helmer. Hij runt het bedrijf nagenoeg in zijn eentje omdat zijn bedlegerige vader daar niet meer toe in staat is. Als Helmer besluit om de boerderij wat op te knappen wordt zijn zieke vader naar de zolder verbannen. Zelf laat de vrijgezelle boer een tweepersoonsbed leveren, maar hij heeft niemand om het mee te delen. Helmer is een man van weinig woorden die, zonder dat hij het wil laten merken, opleeft als de Vlaamse melkrijder Johan op bezoek komt. De komst van een jonge boerenknecht gooit Helmers emotionele leven flink overhoop. Met zijn vader verborgen op zolder tracht Helmer zijn gevoelens te ordenen en zijn leven langzaam een andere richting op te sturen.
Leopold is net als haar hoofdpersoon niet van de grote gebaren. De toepasselijke doch spreekwoordelijke koetjes en kalfjes rollen redelijk gemakkelijk over Helmers lippen, maar de belangrijke zaken mompelt hij slechts binnensmonds. Er is veel ruimte voor de routine van het boerenbedrijf en de drukte van Helmers bestaan zodat hij zijn gevoel niet hoeft aan te spreken. Leopold verzandt echter niet in de aloude clichés. Ja, de boer die ze portretteert is stug, onvermurwbaar en emotioneel compleet geblokkeerd. Maar Jeroen Willems weet er desondanks een warme gloed aan mee te geven. Een knappe prestatie gezien de minimale dialoog die de acteur heeft. Hij speelt een man van middelbare leeftijd die niet overweg kan met zijn verlangens, laat staan dat hij durft na te denken over de reacties van zijn omgeving als hij ze zou uiten. Ondertussen beseft Helmer ook dat hij op zijn vader na weinig heeft te verliezen. Knecht Henk is in dit proces de katalysator.
Ondanks de premisse is Boven Is het Stil geen Amour tussen vader en zoon, noch een filmversie van Boer Zoekt Man. Het is tekenend voor Leopolds missie om het zichzelf en de kijker vooral niet te gemakkelijk te maken. Ze vergrijpt zich niet aan groteske thematiek en dramatiek. De veranderingen die bij Helmer worden ingezet, voltrekken zich op moleculair niveau. Hij wordt niet opeens een compleet ander mens, maar zet kleine stapjes die de buitenwereld nauwelijks zal opmerken. Leopold toont ons een feilloze karakterstudie waarbij geen woord of gebaar te veel is. Ze probeert niet Helmers complete omgeving bij zijn innerlijke strijd te betrekken of het milieu waarbinnen hij leeft tot in detail uit te werken. Dit prachtige verfijnde polderdrama doet het treurige besef doorsijpelen dat we aan Jeroen Willems echt een heel groot acteur hebben verloren.
