In hun vijfde samenwerking (na onder meer Secrets and Lies en Topsy-Turvy) regisseert Mike Leigh acteur Timothy Spall als William Turner in een biopic over de grootste Engelse kunstschilder van de achttiende eeuw. Turner is de man achter de beroemdste landschapschilderijen en zeegezichten van die tijd en de schilderijen die hij maakte van slavenschepen behoren tot zijn bekendste werk. Nog tijdens zijn leven wordt hij geprezen, maar door enkelen ook bespot. Turner schildert maniakaal hij laat zon twintigduizend werken na en onderneemt vele reizen, waar hij zich laat inspireren door de lokale landschappen en luchten. Mr. Turner toont de kunstenaar in de herfst van zijn leven tot aan zijn dood.
Ondanks zijn bemiddelde positie is de Brit een boerse man, die grommend in plaats van pratend door het leven gaat. Hij is gepassioneerd en bevlogen maar kan ook ontiegelijk lomp en kwetsend zijn. De kinderen en kleinkinderen ziet hij alleen wanneer ze om hun maandelijkse toelage komen smeken om weer met lege handen naar huis te gaan en tegenover anderen ontkent hij zelfs hun bestaan. Zijn dienstmeid, die letterlijk voor hem kromligt, hoeft geen moment te rekenen op waardering. En als haar gezondheid steeds verder achteruitgaat, is hij nergens te bekennen, sterker nog: hij lijkt het niet eens te merken. Een makkelijke man is hij zeker niet. William Turner is een groot kunstenaar, maar een incapabel medemens. Een schepper van het sublieme in zijn penseelstreken, maar verwoestend voor zijn naasten.
De complexe en ondoorgrondelijke figuur van Turner is mooi vertolkt door Timothy Spall. De acteur, buiten de films met Mike Leigh vooral bekend als Peter Pettigrew in de Harry Potter-films, won op het filmfestival van Cannes de prijs voor beste acteur voor zijn rol. Turner is een vat vol tegenstrijdigheden, met een woelig innerlijk leven. De kunstenaar is verre van een open boek: naar zijn gevoelsleven en beweegredenen blijft het vaak gissen. Mr. Turner is een biografie van een personage dat niet altijd sympathiek is en ook niet open. De filmmaker neemt ook niet per se een standpunt in en blijft weg van elke vorm van gepsychologiseer. De mystiek rondom de kunstschilder, die alleen maar groeit gedurende de speeltijd, is een groot wapenfeit. Het is knap dat er in een film barstensvol dialoog veel onuitgesproken blijft.
Toch zijn de beste scènes die waarin de dialoog een grote rol speelt en waarin de zwijgzame Turner zich omringt ziet door kwebbelende klanten met teveel geld, of afgunstige collega-schilders met te weinig. Zeer geslaagd en geestig zijn de scènes waar Turner op bezoek is bij de familie van zijn grootste afnemer en die waar hij de Royal Academy of Arts aandoet, vooral die voor de jaarlijkse expositie.
Leigh is een echte acteursregisseur. Zijn handelsmerk is het opvoeren van een hele rits personages, elk met hun eigen komische gedragingen én met hun eigen kwelgeesten. Zijn aanpak vertoont overeenkomsten met die van de Italiaanse Paolo Sorrentino (La Grande Bellezza, This Must Be the Place): lang uitgesponnen, voortkabbelende speelfilms zonder dwingend plot, vol ontmoetingen met uiteenlopende personages en daarmee veel kleine verhalen in het grotere verhaal.
Over het algemeen zijn de personages uit deze biopic minder memorabel dan in zijn eerdere films: waar Lesley Mansville een onvergetelijke rol neerzette in Leighs vorige speelfilm Another Year uit 2010 - een die eveneens zowel aantrekt als afstoot - krijgt ze hier een scène speeltijd in een wat overbodig zijpad. De bijfiguren zijn in Mr. Turner vluchtiger en luchtiger van aard en ze zijn wellicht ook te talrijk. En omdat deze biografische film het zonder de hulp van een al te bepalend voortstuwend plot moet stellen, doet de speelduur erg lang aan.
Visueel gezien is Mr. Turner Leighs mooist geschoten film. In een film over een estheticus die zijn inspiratie uit verre oorden haalt, komt vanzelfsprekend veel wolkenpracht voor en de filmmaker laat zijn personages ronddwalen tussen spiegels en stoffige bundels van licht. Deze kunstenaarsbiografie is mooi, visueel tot in de puntjes in orde, geestig, maar soms ook grimmig en onbestemd verdrietig.
