De Spaans-Chileense Alejandro Amenábar kennen we van Spaanstalige dramas als Abre los Ojos, Oscarwinnaar Mar Adentro en natuurlijk van de fantastisch opgebouwde suggestieve sfeerhorror van The Others. Met die laatste titel speelde de creatieve duizendpoot Amenábar zich ook bij een internationaal publiek in de kijker. In zijn nieuwste project Regression combineert Amenábar deze disciplines op uiterst geraffineerde wijze. Lange tijd lijkt het erop dat er een redelijke standaard thriller wordt opgebouwd die draait om een vader die wordt beticht van seksueel misbruik en daarbij claimt dat zijn daden zijn ingegeven door de duivel. Maar Amenábar heeft een prachtige ommekeer in petto die niet enkel een plottwist behelst, maar tevens de thematiek compleet omgooit. Daarbij wordt de kijker geconfronteerd met de vele clichés die het genre kent en die constant in het achterhoofd en de perceptie meespelen. Als de aftiteling over het scherm rolt, blijkt pas hoezeer het publiek gedicteerd wordt door de ettelijke conventies en aannames die in ons brein zijn genesteld.
Nog steeds blijkt de regisseur een meester in het neerzetten van sfeer. Dat van een kleine dorpsgemeenschap in het Minnesota van de vroege jaren negentig, waar de tijd haast stil lijkt te staan. Als een vader wordt beschuldigd van het misbruiken van zijn eigen dochter lijkt het een voldongen feit dat hij ook daadwerkelijk schuldig is aan de misdaad. En als hij het niet bekent, dan zorgt de publieke opinie met haar geslepen messen er wel voor dat hij schuldig bevonden wordt. Zelf twijfelt de ernstig verwarde man vreemd genoeg ook niet aan zijn betrokkenheid, maar de ware toedracht is voor hem een compleet raadsel. Een merkwaardige zaak waar politiespeurder Bruce Kenner dan ook uiterst serieus mee omgaat. Hij ondervraagt de jonge gelovige Angela Gray die compleet aangeslagen door wat haar is aangedaan haar toevlucht heeft gezocht in een klooster. Om de waarheid en de verdrongen herinneringen van de verdachte boven tafel te krijgen besluit Kenner de hulp van de vermaarde psycholoog professor Kenneth Raines in te schakelen. Met behulp van regressietherapie hopen zij de ware toedracht te kunnen achterhalen en de schuldvraag te kunnen beantwoorden.
Het door Amenábar zelf geschreven Regression vindt zijn oorsprong in de reeks misdaden die in Verenigde Staten speelden in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. Een satanisch motief speelde hier een belangrijke rol al kon de betrokkenheid van duistere machten nooit worden bewezen. Satanisme was in al deze gevallen de donkere kant van het christelijk geloof en met deze notie gaat ook Amenábar van start. Geloven is goed. Het geeft richting en zingeving. Hierbij komt nog eens de vermeende onschuld van een kind en dan is het duidelijk dat er in een bepaalde richting gezocht moet worden. Dit beeld wordt langzaam en geleidelijk bijgesteld. Is een geloof wel bij voorbaat te vertrouwen? Wat is de rol van schijnheiligheid? En is het geloof niet enkel een mantel der liefde die vele misstanden juist bedekt? We weten allemaal van het misbruik bij de katholieken? Daarnaast weet Amenábar ook aan te tonen dat de rol van de media en de publieke moraal een vertekend beeld kunnen geven. Er wordt al snel een bepaalde richting uitgedacht en dan worden de bewijsmiddelen automatisch vergaard of bijgesteld.
Het is geen verrassing welke richting Regression zich op zal begeven. Het is niet het wat of waarom dat centraal staat, maar vooral het hoe. Dit mondt uit in een exploratietocht in de menselijke psyche die zich verlegt van de geest van een individu naar die van een hele gemeenschap. Amenábar neemt je hierbij voortdurend bij de neus. Met spaarzame, maar goed uitgekiende schrikmomenten, zonder dat het echt een enge thriller heeft opgeleverd. Dat was The Others eigenlijk ook niet, maar ook daar domineerde zowel het uitstekende acteerwerk (hier zien we onder andere Ethan Hawke en de Britten David Thewlis en Emma Watson aan het werk), als de geniale opbouw. Niet iedereen zal zich kunnen vinden in de ontknoping, vooral niet een verwend popcornpubliek, maar Regression is een uiterst fascinerende ontdekkingstocht naar het gevaar dat in ons allen schuilt.
