Hij is er weer; Hitler ontwaakt zon zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog met de ultieme kater en loopt al botsend tegen de Segways en verontwaardigd door selfies over straat, middenin een menigte die zijn lollige reacties meteen bestempelt als method acting. Het is de setting voor de vernuftige debuutroman van Timur Vermes: wat zou er nu eigenlijk gebeuren als Hitler, de echte, plots in de moderne samenleving terechtkomt? Als we Vermes en verfilmer David Wnendt mogen geloven dan is het een recept voor hilariteit, doch met een waarschuwende ondertoon. Er Ist Wieder Da was in geschreven vorm in elk geval een recept voor succes: van het boek (te koop voor de ludieke prijs van 19,33) gingen in Duitsland ruim twee miljoen exemplaren over de toonbank. De onvermijdelijke verfilming waait nu dus over naar Nederland.
Niet alle Duitse woordgrappen in deze vreemde komedie overleven het ondertitelingsproces. Zo bleef het publiek enigszins stil bij een woordgrap betreffende 'arbeitslage(r)'. De typisch Duitse grappen treffen dus niet altijd doel, maar de anachronistische Hitler zorgt wel degelijk voor humoristische wonderen in alledaagse scenario´s; of hij nu met zijn nazi-uniform naar een stomerij gaat of een flatscreentelevisie ontdekt. Voor het merendeel wordt dit, al dan niet op een belachelijke wijze, helemaal vanuit Hitlers wereldbeeld benaderd. Natuurlijk ziet hij alles van Siemens smartphones tot aan 'Vikipedia' als Arische uitvindingen. Hij reageert dan ook verontwaardigd op de huidige Duitse bevolking en haar onuitgekomen toekomstverwachtingen, en wil als een soort kwaadaardige Marty McFly de wereld corrigeren. Back to the Future-referenties zijn dan ook volop aanwezig.
Ook een vergelijking met Borat is al vrij snel gemaakt. Net als in de mockumentary over de Kazachse journalist is hij wereldvreemd, vindt hij een roadtripmaatje, is hij passagier in een mannelijkheidontnemend autootje en staan confrontaties met zowel acteurs als wildvreemde voorbijgangers centraal. Nieuwkomer Oliver Masucci speelt een overtuigende karikatuur van de aspirerend Weltherrscher´. Hij komt voortdurend onverwachts uit de hoek met genadeloos commentaar terwijl (onge)makkelijke Jodengrappen slim vermeden worden. Net zoals Sacha Baron Cohen in Borat weet Oliver Masucci zijn rol te spelen met een perfecte pokerface. Het is een bijna realistisch personage dat zijn hilariteit ontleend aan zijn totale onbegrip voor de wereld.
De film is op zijn sterkst in de creatieve opzet en de satirische vertolking van de dictator, maar de Hitler-tijdreiskomedie raakt het spoor een beetje bijster in het zoeken van een hoofdpersoon die zich ontwikkelt. Aanvankelijk komt hij over als een personage dat met de wereld moet leren omgaan, maar gaandeweg wordt duidelijk dat hij een oppervlakkige karikatuur blijft die geen enkele verandering doormaakt en enkel volhardend nazicommentaar blijft leveren. Nu zorgt dat laatste voor vele hilarische momenten, maar toch komt dat het verhaal niet ten goede gezien het personage de diepgang heeft van een propagandapamflet.
De film probeert dit op te lossen middels zijn assistent Fabian Sawatzki, een knullige freelancer die de ballen niet heeft om zijn baas tegen te spreken en de gotisch geklede vrouw van zijn dromen uit te vragen. In het begin spiegelt zijn verhaallijn mooi met die van Hitler binnen een thema van verovering en het verkrijgen van erkenning. Maar halverwege de speeltijd verlaat de film dit steeds meer, en raakt de film verstrengeld in subplots die nooit tot een mooie conclusie komen. Overigens wordt Hitlers oppervlakkigheid op het allerlaatste moment als wapen ingezet om het verhaal een maatschappijkritisch nasmaakje te geven. Helaas zorgt dit voor meerdere ontknopingen, waarvan sommige wel werken maar het merendeel te kort door de bocht is.
Desalniettemin moet een film over een teleporterende Hitler voornamelijk beoordeeld worden op het vermogen om op de lachspieren te werken. De relatief onbekende Oliver Masucci blijft wat dat betreft aanhoudend grappig. Hij reageert in eerste instantie op een geloofwaardige manier alvorens hij met de subtiliteit van een handgranaat begint te botsen met de huidige stand van zaken. Vooral daarom is het jammer dat de tweede helft van de film dankzij een ambitieuze mengelmoes van themas en verhaallijnen de focus verliest. Er Ist Wieder Da is als een satirische film met een sprankeltje slapstick opvallend grappig voor een Duitse film, en heeft soms een vreemd soort charme. En hoe goed getimed de maatschappelijke wijsvingers ook zijn gezien de recente politieke ontwikkelingen, de film voelt eerder als overambitieus dan als een tijdloze moraalles. Het is zeker een avondje in een filmbunker waard, maar het is niet de instant klassieker die Borat was. Daarvoor worden diens sterke punten te duidelijk gekopieerd.
