In 2001 werd de Mangaung-gevangenis geopend als eerste geprivatiseerde strafinrichting in Zuid-Afrika. Het beveiligingsbedrijf achter deze gevangenis, G4S, beloofde een bijzonder luxueuze bajes met een uitermate goed rehabilitatieprogramma. De realiteit ligt echter heel anders. Gedetineerden en bewakers vrezen voor hun leven in een absolute hel, waar G4S zo min mogelijk geld in wil investeren. Prison for Profit brengt krachtig over waarom onze overheden essentiële onderdelen van de maatschappij niet moeten overlaten aan multinationals.
De documentaire volgt zowel cipiers als gevangenen. Beide groepen zijn totaal getraumatiseerd door wat hen overkomt is in de gevangenis. Gevangenen worden regelmatig op gruwelijke wijze op hun plek gezet door de cipiers, terwijl de cipiers dagelijks voor hun leven vrezen. Aan de hand van onderzoeksjournalist Ruth Hopkins komen we erachter dat G4S alle regels aan hun laars lapt om maar zoveel mogelijk winst te maken. Een schrijnend voorbeeld is dat de bewakers moeten vragen om stalen toiletpotten in de cellen in plaats van porseleinen. Van de porseleinen potten worden steeds steekwapens gemaakt waardoor gevangenen en cipiers hun leven niet zeker zijn. Aan dit verzoek wordt echter geen gehoor gegeven omdat dit teveel zou kosten voor het miljardenbedrijf.
Geen moment kijkt het bedrijf naar andere belangen dan winst. G4S verdient zelfs aan het aantal gedetineerden. G4S heeft dan ook totaal geen belang om deze bajesklanten te re-integreren. Sterker nog; ze verdienen juist aan meer criminaliteit. Van de beloftes van de herintegratie-projecten komt uiteindelijk niks terecht. Wel wordt op frauduleuze wijze alsnog geld opgestreken door G4S, door gevangenen diploma's te geven zonder ze ooit echt de bijbehorende cursus aan te bieden.
De zusters Van Velzen maken een indringende documentaire die een belangrijk thema aankaart. Eerder deden ze dit al met hun documentairedrieluik over verkrachting, oorlog en corruptie in Congo en met A Haunting History (2016) over de oorlog in Zuid-Soedan. Met hun werk lijken de zussen onverschrokken en altijd op zoek naar oplossingen voor grote problemen. Hierdoor zijn de twee misschien wel de belangrijkste documentairemakers die we in Nederland hebben.
Nu is het makkelijk om te denken dat deze gevangenis louter een Zuid-Afrikaans probleem is, maar niks is minder waar. G4S heeft wereldwijd vergelijkbare conflicten. Vooral in het Verenigd Koninkrijk is het bedrijf betrokken bij een groot aantal schandalen. In Nederland zijn er ook twee geprivatiseerde gevangenissen. Natuurlijk zullen hier niet dezelfde problemen als in Zuid-Afrika spelen, maar toch is het iets om nauwlettend in de gaten te houden. De aanklacht van Prison for Profit is dermate overtuigend dat je hoopt dat overheden dit nooit meer zullen doen. Toch lijken overheden nog steeds meer en meer te willen privatiseren, met dit soort wantoestanden tot gevolg.
Het is ergens jammer dat Prison for Profit niet ingaat op de problemen van privatisering wereldwijd. De casus van de Mangaung-gevangenis laten ze echter met zoveel gruwelijke details zien dat de keuze begrijpelijk is. Hopelijk is de privatisering een onderwerp waar de filmmakers zich de komende jaren nog verder in vast gaan bijten, want het onthult een onzichtbare wereld vol gruwelijkheden die verder blootgelegd dient te worden. Prison for Profit is een film die verplicht gesteld zou moeten worden aan alle overheidsfunctionarissen die eraan denken om essentiële onderdelen van de maatschappij uit te besteden aan derde partijen.
