Wie naar The Last Duel gaat om een nieuwe Gladiator te zien, komt wellicht van een koude kermis thuis. Deze film bevat inderdaad de nodige zwaard- en bijlgevechten, maar het blijft allemaal beperkt tot korte en fragmentarische scènes. Is dat een probleem? Niet per se, want het drama dat zich in dit ruim tweeënhalfuur durende werk ontvouwt, is bijzonder aangrijpend.
The Last Duel vindt zijn oorsprong in een non-fictieboek van de Amerikaanse middeleeuwenexpert Eric Jager en draait om het laatste gerechtelijke duel dat in Frankrijk werd goedgekeurd door koning Karel VI. Een duel op leven en dood welteverstaan. Ridder Jean de Carrouges en zijn vriend annex schildknaap Jacques Le Gris kwamen op 29 december 1386 lijnrecht tegenover elkaar te staan, na beschuldigingen aan het adres van Le Gris, die Carrouges' vrouw Marguerite verkracht zou hebben. Degene die het gevecht zal overleven, heeft de waarheid gesproken, want naast getuige speelt God ook voor rechter. Althans, zo dacht men toentertijd.
Van zo'n premisse gaat het hart van elke liefhebber van historische films sneller kloppen. Het goede nieuws: Matt Damon, Ben Affleck en Nicole Holofcener hebben het waargebeurde verhaal op slimme wijze vertaald naar een scenario dat uitgebreid de tijd neemt om de drie hoofdfiguren en hun perspectieven te verkennen. Aldus valt de film uiteen in drie hoofdstukken met als titelkaart "de waarheid volgens...", gevolgd door respectievelijk de namen van Jean de Carrouges, Jacques Le Gris en Marguerite de Carrouges.
Opvallend is dat bij het segment van Marguerite het woord "waarheid" net een fractie langer in beeld blijft hangen, terwijl de rest van de tekst al vervaagt. Dat is een statement, zij het subtiel, om aan te geven dat de makers de stem van de vrouw op de voorgrond willen hebben in deze door mannen en macht gedomineerde wereld. Nou niet gelijk schrikken, want de makers zijn intelligent genoeg om van hun film geen gemakzuchtige zwart-witschets tussen mannen en vrouwen te maken. Wie goed oplet, ziet dat de verkrachtingszaak van alle kanten wordt ontplooid, dus ook aan de zijde van Marguerite zijn er kritische vragen te stellen.
Het scenario is bovendien cyclisch, wat betekent dat je tot driemaal toe min of meer dezelfde gebeurtenissen voor je neus krijgt, maar telkens door de ogen van een ander personage. Zo kan het gebeuren dat Jean de Carrouges in zijn herinnering vrij begripvol reageert op het vreselijke nieuws dat zijn vrouw is verkracht, terwijl Marguerite vooral de boze kant van haar man ervaart. Dat spel van steelse blikken, terloopse opmerkingen en verkeerd geïnterpreteerde gebeurtenissen is voor de geduldige kijker een feest om naar te kijken. Maar het is ook goed denkbaar dat zulke zaken traag en saai overkomen, voor een publiek dat een popcornfilm verwacht.
In dit middeleeuwse #metoo-drama is het acteerwerk bovendien sterk geharnast. Matt Damon kruipt in de huid van de trotse Jean de Carrouges, Adam Driver is rokkenjager Jacques Le Gris en Ben Affleck mag opdraven als Pierre d'Alençon, een vorstelijke drinkebroer. Affleck speelt zijn personage met de tong stevig in de wang gedrukt, want zijn laveloze gebral doet onmiddellijk denken aan hoe de acteur enkele jaren geleden nog over straat zwalkte met een fles whisky. Enige vorm van zelfrelativering dus, en dat valt hem te prijzen.
Maar het is toch uiteindelijk Jodie Comer die het meest opvalt tussen alle mannen. Haar acteerwerk ontstijgt dat van alle anderen door een mooie balans tussen ingehouden woede en angst. Soms zie je in haar waterige ogen precies wat je hoopt te zien: vastberadenheid. De wil om niet te zwijgen in een wereld die erop gebrand is je de mond te snoeren. Juist dat zou veel vrouwen in Hollywood en ver daarbuiten moeten kunnen aanspreken anno 2021.
In de finale krijgen we dan eindelijk het beloofde één-op-één-duel te zien, en hoewel dat betrekkelijk kort is, weet regisseur Ridley Scott daar wel het maximale uit te halen. Elke slag met het zwaard, elke houw met een bijl, elke stoot met een lans, elke beuk met de vuist, is bijna voelbaar door de perfecte combinatie van beeldmontage en geluidsmixage. De stilte die volgt op de dood van een van de personages is bovendien indrukwekkend. Net geen nieuwe Gladiator dus, maar liefhebbers van het 'swords and sandals'-genre hoeven niet te treuren: Ridley Scott schijnt al weer voorbereidingen te treffen voor een vervolg op het geliefde verhaal rondom Maximus.
