Film en duivelsuitdrijvingen: ze leiden met zeer grote regelmaat tot lachwekkende combinaties. Waar mijlpaal The Exorcist het internationale bioscooppubliek kennis liet maken met ronddraaiende hoofden, liters erwtensoep, vriestemperaturen, spreken in tongen en vuilbekkerij, vormde het tevens de mal voor vele slechte vervolgen, parodieën en goedkope kopieën. En dat terwijl exorcisme al eeuwenlang tot de gereedschapskist van de katholieke kerk behoort. Maar wat moeten we nou maken van al die horrorfilms die beweren op ware gebeurtenissen te zijn gebaseerd?
Nou in ieder geval met een flinke schep zout nemen, want al beweren vele betrokkenen onverklaarbare zaken te hebben waargenomen, zo extreem en grafisch als bij Regan MacNeil en haar lotgenoten wordt het in werkelijkheid natuurlijk nooit. Vaak wordt bezetenheid afgedaan als psychische problemen, waarbij een rotsvast geloof in God een complicerende en katalyserende factor is.
Wie op zoek is naar een tamelijk realistische verbeelding van een duivelsintreding doet er goed aan Requiem uit 2006 op te zetten. Het ware verhaal van de epileptische Anneliese Michel vormde naast de inspiratie voor dit Duitstalige drama tevens een jaar eerder de basis voor het vrij aardige The Exorcism of Emily Rose.
De Amerikaanse filmmaker Lee Daniels besloot om het ook eens over een andere boeg te gooien, toen hij het verhaal van het gezin van Latoya Amons uit 2011 aangreep voor een verfilming. Veel liet Daniels in stand, maar hij veranderde namen, details en de setting, die verplaatst werd van Indiana naar Pittsburgh. Ingebed in een flinke dosis onvervalst sociaal realisme laat Daniels de moeizame overlevingsstrijd van Ebony en haar gezin langzaam ontaarden in kolderieke toestanden zonder ook maar een greintje realisme.
Ebony heeft een zwaar leven. Echt heel zwaar. Haar afwezige echtgenoot is soldaat in Irak en inwonende moeder Alberta is niet alleen een wulpse mannenverslinder, maar tevens kankerpatiënt. Het gezin van Ebony is in nog geen jaar tijd al drie keer verhuisd. Haar drie kinderen hebben moeite aansluiting te vinden met hun leeftijdsgenoten. Schuldeisers slaan de al dan niet spreekwoordelijke deuken in de voordeur en de kinderbescherming bemoeit zich werkelijk overal mee. Tot overmaat van ramp begint Ebony steeds meer te geloven dat hun meest recente verhuizing wellicht niet zo'n goed idee was.
De immense stank uit de kelder is nog tot daaraan toe, maar met name haar jongste zoon Andre begint steeds vreemder gedrag te vertonen. Daniels houdt het thematisch allemaal tamelijk bescheiden en zelfs psychologisch verklaarbaar, bijvoorbeeld wanneer de jongen zijn klaslokaal voor een toiletpot aanziet en zijn uitwerpselen tegen de juf aangooit. Maar oudste zoon Nate en dochter Shante worden langzaam meegezogen in de vreemde gebeurtenissen en vooral talloze black-outs die het huis lijkt te veroorzaken.
Het beeld dat Daniels van Ebony's gezinsleven schetst is aanvankelijk ontnuchterend, ondanks de warrige en episodische verteltrant die hij aanhoudt. Het is dan ook lange tijd een raadsel waarom The Deliverance is het kaartenbakje van de horrorfilms is gedropt. Het lijkt erop dat Daniels gaandeweg heeft ingezien dat zijn publiek zit te wachten op sensatie waarbij een flinke bak popcorn een must is. Dat verklaart waarom hij in de veel te lange laatste akte de complete trukendoos opengooit.
Geen uitdrijvingscliché wordt hierbij geschuwd. Daniels weet in amper een half uur alle krediet die hij in zijn lange dramatische aanloop heeft opgebouwd onvakkundig om zeep te helpen. De aangename aanwezigheid van Glenn Close, in een voor de vedette opvallend ordinaire bijrol, leidt gaandeweg steeds meer tot plaatsvervangende schaamte.
Er is een boel te zeggen voor de basisgedachte om de ontelbare problemen van een getroebleerd gezin te kenschetsen, waarin het kwaad een aanknopingspunt ziet om eens flink huis te houden. Het is een doodzonde dat Daniels zich verlaagt tot goedkoop effectbejag. In voorgenoemde Michels-verfilmingen bleek al dat een solide dramatische en psychologisch complexe basis garant staat voor pas echt angstaanjagende taferelen. Het waren immers ook de dramatische componenten rondom een jong meisje die The Exorcist zo onder je huid deed kruipen, niet de vele schrikeffecten en horrorelementen.
The Deliverance begint veelbelovend en door namen als Close en Mo'Nique vertrouwenwekkend. Daniels' horrorverfilming trapt halverwege in een groot aantal valkkuilen waar zelfs beginnende filmmakers zichzelf voor behoeden.
The Deliverance is te zien bij Netflix.
