Door de huidige oorlog in Oekraïne voelt het onderwerp uit Firebird actueler dan ooit, ook al was er nog geen vuiltje aan de lucht toen de Estse regisseur Peeter Rebane de laatste hand legde aan zijn regiedebuut. Estland zat altijd onder de knoet van de Russen en het was pas door het uiteenvallen van de Sovjet-Unie dat het land in 1991 zijn onafhankelijkheid herwon en deel kon uitmaken van zowel de Europese Unie als de NAVO. Daarvoor was Estland een speelterrein van de Sovjets waarin strategisch belangrijke gebieden illegaal geannexeerd werden.
Het verhaal van Firebird is gebaseerd op de waargebeurde memoires van de Russische acteur Sergey Fetisov. Op het door de Russen bezette vliegveld van Haapsalu werken de Sovjet-soldaten Sergey, Volodja en Luisa. Hoewel geen van beide mannen het luidop durft te zeggen hebben ze alle twee een oogje op de knappe Luisa. De gevechtspiloot Roman die er op moet toezien dat er geen Amerikaanse vliegtuigen met nucleaire bommen richting Leningrad over het gebied vliegen loopt echter met de buit weg, en begint tot de grote afgunst van de twee vrienden een affaire met Luisa.
Roman volgt strikt de strenge regels van het Sovjet-leger op, maar diep in zijn hart heeft hij een zeer zachtmoedig karakter en koestert hij een grote liefde voor het ballet waardoor hij het buitenbeentje van de Russische officieren op de legerbasis van Haapsalu is. De titel van de film refereert overigens naar één van de klassieke werken van Igor Stravinsky en het is tijdens een balletuitvoering van De Vuurvogel dat Sergey en Roman ontdekken dat ze voor elkaar een passie voelen. Het wordt een gevaarlijk liefdesspel want een soldaat die het bed deelt met iemand van hetzelfde geslacht riskeert niet alleen een levenslange schorsing, maar tevens een strafkamp van vijf jaar.
Firebird won filmprijzen in San Diego en San Francisco, maar tijdens het Filmfestival van Moskou verliep de voorstelling met de nodige rellen en protesten. Niet dat dit je moet verwonderen met het huidige beleid van Vladimir Poetin. Het controversiële onderwerp wordt echter veel te theatraal en te ouderwets gebracht waardoor je vaak het gevoel hebt dat je naar een televisiefilm uit de BBC-stal aan het kijken bent, een gevoel dat aangewakkerd wordt als je daar ook nog eens de houterige vertolkingen en het trage tempo bij optelt.
De scène waarin de soldaten met een borstel een betonnen paal moeten oppoetsen zodat er nadien geen vlekje vuil te bespeuren valt of waarin een vliegtuig in een benarde situatie terechtkomt, geeft je het gevoel dat dit holebi-drama een soort van arthouseversie van Top Gun: Maverick tijdens de Koude Oorlog is. Dat is het niet, maar er zijn heel wat romantische scènes die niet spontaan genoeg zijn en door de poëzie die eraan opgehangen is vaak met de verveling flirten.
Firebird probeert een welgemeende liefde te tonen die door een web van leugens en politieke propaganda geen enkele kans van slagen heeft, maar toch is het allemaal net iets te braaf om voldoende indruk na te laten. Gelukkig wordt het nooit een saaie of langdradige boel, maar Peeter Rebane had met meer durf beslist meer uit dit beklijvende onderwerp kunnen halen dan nu het geval is.
