Regie: Emerald Fennell | Scenario: Emerald Fennell | Cast: Barry Keoghan (Oliver Quick), Jacob Elordi (Felix Catton), Archie Madekwe (Farleigh Start), Rosamund Pike (Elsebth Catton), Richard E. Grant (Sir James Catton), Alison Oliver (Venetia Catton), e.a. | Speelduur: 131 minuten | Jaar: 2023

Saltburn is invoelender dan het zelfvoldane Promising Young Woman, de vorige film van Emerald Fennell. De op het oog sociaal ongemakkelijke Oliver gaat studeren in Oxford. Nadat hij de populaire Felix ontmoet, ontstaat een onwaarschijnlijke vriendschap tussen de twee, waardoor hij zich in status omhoog kan werken. Zodra Oliver in de zomer mee mag naar het imposante landgoed van Felix' ouders, verontrust zijn homo-erotische obsessie voor Felix steeds meer. Een steekspel ontspint tussen Oliver en diverse familieleden, waarin hij manipulatiever blijkt dan hij op het eerste gezicht leek.

Saltburn volgt een klassieke opzet van kleine groep samen op een afgelegen landgoed, net zoals bijvoorbeeld Glass Onion: A Knives Out Mystery dit van stal haalde. Dit vormt het toneel voor trendy satire over 'eat the rich' à la Parasite. Zo hangt de premisse aan elkaar van de pastiche, waarin wendingen over Oliver als Trojaans paard voor de hand liggen. Van het ene op het andere moment komt hij namelijk een stuk anders over dan op het universiteitsterrein.

In tegenstelling tot de donderpreek van Promising Young Woman krijgen de personages nu wat menselijke trekjes, wat zorgt voor enige amusante tegenstellingen. Toch voelt iedereen nog steeds karikaturaal aan, waarbij Jacob Elordi als Felix eruitziet als de ideale surfer - ook al valt zijn piercing uit de toon. In glanzende Instagramkiekjes lopen ze rond in casual chic kleding, waardoor het imposante landgoed erg kunstmatig overkomt.

Zo vlak als de textuur van de beelden voelt ook de op jaloezie geënte wraakfantasie van het rommelige scenario, want de motivaties van het samengeraapte zooitje familie hebben weinig van doen met reële emoties. Keoghan stort zich weliswaar vol overgave in de rol van een engel des doods, door onder andere met brute bewegingen naakt te dansen door het landhuis in een afsluiting die het midden houdt tussen luguber en triomfantelijk.

Alleen komen de wendingen waar hij cachet aan moet geven cru over, naast dat de raamvertelling al veel verrassing wegneemt. Fennell laat Olivers drijfveren en achtergrond grotendeels onderbelicht, waardoor zijn spelletjes met de familieleden vervallen in een hoop nonsens. Ze bezit namelijk niet een gevoel voor bijvoorbeeld intellectuele mystiek zoals een Pasolini. Diens Teorema bouwde via een raadselachtige bezoeker aan een welgesteld gezin een doordachte puzzel op over de psychologische gevolgen van welvaart.

Zonder gedegen basis grossiert Oliver in shockerende acties, die de camera gretig gadeslaat. Van grafschennis tot het consumeren van menstrueel bloed, brengt Saltburn de schunnige strapatsen die hij uithaalt uitermate plat. Enige samenhang ontbreekt, waardoor het geheel louter onappetijtelijk aanvoelt. Fennell blijft met haar tweede film provoceren op een manier die fundamentele problemen op bijvoorbeeld dramatisch vlak moet verhullen. Maar meer dan platte provocatie wordt Saltburn zelden.

Saltburn is te zien bij Prime Video.