Al zolang er sciencefiction bestaat waarin de machine - of specifieker: de robot - steeds geavanceerder wordt, bestaat het idee dat de machine zich uiteindelijk tegen de mens zal keren. Dit wordt in wetenschappelijke kringen wel aangeduid met 'technologische singulariteit'. Bovendien hangt dit nauw samen met de exponentiële groei van de technologie. De huidige aandacht voor kunstmatige intelligentie maakt dit wel duidelijk. Hebben we een oncontroleerbaar monster gecreëerd?
In de scifi-actiethriller The Creator van Gareth Edwards maken we kennis met een niet nader aangeduid toekomstperspectief waarin kunstmatige intelligentie tot desastreuze gevolgen heeft geleid. Rond Los Angeles is een enorme explosie geweest waarbij zeker een miljoen zielen zijn gesneuveld. Het heeft ertoe geleid dat de Amerikaanse regering een verbod op kunstmatige intelligentie heeft uitgevaardigd.
De rest van de wereld - en dan vooral het gebied dat wordt aangeduid met 'Nieuw-Azië' - heeft zich hier weinig van aangetrokken. Robots en robotachtige mensen maken er de dienst uit. Het Amerikaanse leger wil een einde maken aan de dominantie van de technologie en gaat op zoek naar de maker van dit alles. Ze rekruteren voormalig militair Joshua die vijf jaar daarvoor vrouw en kind is verloren door toedoen van kunstmatige intelligentie. In zijn klopjacht op de maker doet hij een bijzondere ontdekking.
Het is duidelijk te merken dat Edwards, die het verhaal bedacht en samen met nota bene American Pie-bedenker Chris Weitz het scenario verzorgde, eerder binnen het scifi-genre heeft gewerkt. De meeste zullen hem kennen van Godzilla en de Star Wars-spin-off Rogue One. Voor zijn vierde speelfilm The Creator lijkt hij haast schaamteloos op het universum van George Lucas aan te willen sluiten. Zijn equivalent van R2-D2 heeft dan wel weer beentjes.
Veel tijd om te wennen aan de nieuwe wereldorde gunt Edwards zijn publiek niet. We worden vrijwel meteen in de actie gegooid; een gegeven dat twee uur lang ook niet meer wordt losgelaten en onvermijdelijk tot vermoeidheid leidt. De situatie rondom Joshua, zijn Aziatische vriendin en zijn undercoveractie om de Maker op te sporen waarmee de film start komt verwarrend en rommelig over. Vervolgens storten Joshua en de verbeten legerleiding zich van de ene explosieve situatie in de andere.
Edwards laat de actie zodanig de boventoon voeren, dat niet alleen een verlammend effect optreedt, maar het er eigenlijk ook niet echt toe doet hoe Joshua zijn doel bereikt. Als de militair eenmaal oog in oog met de Maker komt te staan, ontstaat er wel een interessante nieuwe dynamiek met een haast boeddhistisch tintje. Krachtig is ook dat er weinig fantasie voor nodig is om de parallel te trekken met de huidige stand van de technologie en de gevaren waarop de kenners en ethici ons voortdurend wijzen. Wel had Edwards dit wat scherper mogen aanzetten.
Visueel valt er niets te klagen. Het enorme luchtvaartuig van het Amerikaanse ministerie van Defensie, NOMAD gedoopt, is een imposant gevaarte en het toneel voor de afsluitende akte. Veel speelt zich af in een niet nader aangeduid Aziatisch land, waar de kunstmatige intelligentie zo met het dagelijkse leven is verweven dat zelfs religieuze groepen er niet vies van zijn. Het roept al dan niet bewust associaties op met de Vietnamoorlog, waarin de Amerikanen ook van de ene in de andere fout vervielen.
The Creator kent een overdaad aan boeiende concepten die nog meer impact hadden kunnen hebben als ze op vernuftige wijze waren geïntegreerd met het scenario. Dat geldt zeker ook voor de ambigue gevoelens die Joshua steeds meer ontwikkelt ten aanzien van zijn missie. Een tikkeltje humor had ook niet misstaan. Het lijkt Edwards meer om uiterlijk vertoon te doen zijn geweest dan om het neerzetten van een invoelbaar en nagelbijtend spannend verhaal.
