Volgens de moderne encyclopedie, Wikipedia genaamd, is nostalgie een begrip dat is samengetrokken uit de Griekse woorden nostos (terugkeer) en algos (droefheid). Het staat voor het gevoel wanneer men iets belangrijks of dierbaars is kwijtgeraakt. Dit uit zich in heimwee naar het verleden. Of om het in veel eenvoudigere woorden te definiëren: vroeger was alles beter, of tenminste dat denkt men toch.
Met precies dat knagende gevoel wordt vijftiger Felice geconfronteerd. Van kinds af aan woonde de Italiaan in de volkse Sanità-wijk net buiten de drukte van Napels. Getekend door de schrijnende armoede heeft de gewelddadige Camorra-maffia het nog steeds voor het zeggen in deze buurt. Op zijn vijftiende trok de jonge Felice naar Caïro om daar een beter bestaan te gaan zoeken, ten minste zo laat het zich aanzien.
Wanneer de Italiaan hoort dat zijn oude moeder het steeds moeilijker krijgt met haar gezondheid, keert Felice terug naar zijn geboortestad. Hij ontdekt niet alleen de genegenheid van zijn moeder die hij al die jaren heeft gemist, maar hij wordt ook geconfronteerd met de ware reden waarom hij de Sanità-wijk achter zich liet. Een oude jeugdvriend heeft daar alles mee te maken.
Regisseur Mario Martone raakte diep onder de indruk van de gelijknamige roman van Ermanno Rea die een vijftal jaar geleden uitkwam. Het was vooral de sleutelscène van de zoon die zijn moeder in bad doet die de cineast ervan overtuigde dat hij het boek moest verfilmen. De badscène laat ook in de film een heel diepe indruk na. Het besef dat de rollen nu omgekeerd zijn, dat het einde nadert en vooral de onderkenning dat gedane zaken geen keer nemen.
Terwijl Nostalgia nu bij ons in de arthousezalen vertoond wordt, heeft deze titel al een aardig parcours op de festivals afgelegd. Hij ging in première op het filmfestival van Cannes en een maand later won hij vier Nastro d'Argento's (Zilveren Lintjes) die later nog eens werden bevestigd met als kers op de taart de Italiaanse Oscar-inzending van 2023.
Nostalgia wordt voor een groot deel gedragen door het ingetogen, maar imponerende acteerwerk van Pierfrancesco Favino die rondwandelt in het labyrint van de Napolitaanse straten en merkt dat er vooral niks is veranderd. Het melancholisch beeld katapulteert hem terug naar zijn bewogen tienerjaren die de bioscoopbezoeker ziet via vierkante amateuristische camerabeelden die zo uit een thuisprojector lijken te zijn gerold.
Zonder in clichés van maffiaverhalen te vervallen toont Mario Martone het Napolitaanse leven zoals het is. De schoonheid, maar ook de ongrijpbare grauwheid ervan en de onmiskenbare macht die de katholieke kerk er nog heeft. Nostalgia toont niet alleen een portret van een man die zichzelf verloochent en daarmee worstelt, maar ook dat van een stad die zweeft tussen pracht en gruwel. Nostalgia is trage cinema, maar wel van het soort waarin veel te ontdekken valt.
