Het zou je talent maar zijn: monsterlijke mensen neerzetten. Maar sir Anthony Hopkins heeft er toch maar een tweetal acteer-Oscars mee binnen gevist. Eerst als de ijskoude seriemoordenaar Hannibal Lecter in Silence of the Lambs. En nu de vader Anthony uit de titel van The Father, waarbij het venijn er juist in zit dat hij je hart wint met zijn charme en zijn warmte, om abrupt bruut tekeer te gaan tegen de mensen in zijn leven die het niet verdienen. Maar hij kan er niks aan doen, want zijn eigen brein is zich langzaam tegen hem aan het keren. Paps heeft Alzheimer, en het eindstation is in zicht.
The Father geeft ons een onmogelijke ervaring mee. Hoe is het om deze hersenziekte te ervaren, zonder er daadwerkelijk aan te lijden? De film verwart en desoriënteert, en haalt onze belevingswereld door de mangel. Kamers veranderen vrij subtiel van scène naar scène. Eerst zie je een bepaalde keuken, later oogt-ie ineens heel anders. Zo weet je nooit zeker waar je bent. En wanneer Anthony zijn eigen dochter Anne niet herkent, zit er plotseling een scène lang een andere actrice. De ene Olivia vervangen voor een andere, Colman voor Williams. En ook haar echtgenoot Paul doet aan zulke gedaantewisselingen.
Het is een beetje te merken dat dit verhaal in origine een toneelstuk was, want alle belangrijkste manieren om ons steeds maar op het verkeerde been te zetten, zijn van die trucjes die je ook makkelijk op een podium kunt creëren. En toch zou deze film zonder de manier van filmen en de montage niet werken. Florian Zeller bewerkte zijn eigen voorstelling tot een film en wist wonder boven wonder zijn eerste keuze voor de hoofdrol te strikken. Hopkins zal er achteraf ook zeker geen spijt van hebben gehad, met zijn onverwachte Oscarwinst. Hij versloeg zelfs de gedoodverfde winnaar, wijlen Chadwick Boseman, op een moment dat zelfs de productie achter de uitreikingsceremonie het nooit had verwacht.
Er zit weliswaar wat plot in de film, maar dat is niet het belangrijkste. Anthony is stervensbang dat zijn dochter hem in een tehuis stopt, maar hij kan ook onmogelijk opschieten met de thuisverpleging die zij voor hem regelt. Haar man Paul is hem al helemaal liever kwijt dan rijk, als die niet al jaren geleden van Anne is gescheiden. Soms is Anne nooit getrouwd geweest en staat ze op het punt om te verhuizen naar Parijs, andere keren staat ze in de ruimte ernaast ovenkip te prepareren.
Want dat is het: al deze zaken spelen in het hoofd van Anthony, maar zijn geheugen laat hem zo erg in de steek dat hij niet kan bijhouden waar of wanneer hij is. Hoe langer, hoe meer het verhaal een onnavolgbare brij wordt. Alles steekt uiteindelijk minutieus in elkaar, inclusief de puzzelstukjes die niet of nauwelijks met elkaar te rijmen vallen. En daardoor weet je nooit helemaal zeker wat er allemaal nou echt aan de hand is, net zoals iemand die aan deze vorm van dementie lijdt. Dit soort vondsten maken de tweede Oscar, die voor Beste Bewerkte Script, net zo terecht als die voor Hopkins.
Een kanttekening is dat het einde van de film een mysterie lijkt te willen op te lossen dat niet per se een mysterie hoeft te zijn. Het heeft te maken met het verschijnsel dat Alzheimer-patiënten soms mensen door de war halen, bijvoorbeeld iemand aanzien voor een van hun ouders. In The Father zit een soort omgekeerd geredeneerde variant die evengoed had gewerkt als we geen plotresolutie hadden gekregen. Verwarring had ook gewoon verwarring kunnen blijven. Maar het einde heeft wel weer een andere emotionele diepgang, die veel meer indruk achterlaat. Het voelt als een laat, waarschijnlijk zeldzaam helder moment in het slopende traject. En we voelen alle pijn die ermee gepaard gaat.
