Het lijkt nu haast ondenkbaar, maar zo'n drie jaar geleden had het er alle schijn van dat de vernieuwing van het superheldengenre zowaar van de X-Men-reeks ging komen. Terwijl de concurrentie zich steeds meer aan zijn formule vastklampte (Marvel) of een stuurloos schip bleek (DC), wist de superheldendivisie van 20th Century Fox indruk te maken met Deadpool en Logan, die beide op zelfverzekerde wijze het genre naar hun hand wisten te zetten. Dat tussen die twee films nog het teleurstellende X-Men: Apocalypse uitkwam, leek een teken aan de wand dat traditionele superheldenfilms hun beste tijd wel hadden gehad. De in het najaar van 2017 verschenen trailer van The New Mutants beloofde iets heel anders, net als de vele aangekondigde solofilms over andere mutanten. Het leek erop dat Fox zijn lessen had geleerd en vanaf nu met de X-Men-films de grenzen van het superheldengenre zou gaan opzoeken.
Maar het mocht niet zo zijn. Fox perste er nog een laatste gebruikelijke X-Men-film uit (het snel vergeten Dark Phoenix) en alle interessant klinkende projecten werden een voor een geschrapt, terwijl The New Mutants jaren op de plank bleef liggen. Die vertraging zou te maken hebben met een grote onzekerheid over wat voor film dit precies moest worden. Naar het schijnt kwam dat door de goed in de smaak gevallen trailer, waarin openlijk de tienerhorrorassociatie werd gezocht om in te kunnen haken op het recente succes van It. Het probleem was echter dat de eigenlijke film hooguit milde sporen van dit genre bevatte. Aldus rees het plan om middels heropnamen alsnog te leveren wat de trailer leek te beloven. Alleen kwam het daar nooit van.
The New Mutants is daarmee een ietwat curieus geval. Hij is namelijk niet het gebruikelijke slachtoffer van studiobemoeienis, zoals genregenoten Fantasic Four en Justice League, maar juist een lang uitgestelde film waarbij producenten de intentie hadden wat late veranderingen door te voeren en dat uiteindelijk niet hebben gedaan. Dat resulteert in een tamelijk coherent eindproduct waar schrijver-regisseur Josh Boone naar verluidt tevreden mee is omdat het de film was die hem voor ogen stond. Maar het valt ook best te begrijpen dat anderen er graag nog even mee wilden stoeien alvorens hem uit te brengen. Of dat had geresulteerd in een betere film zullen we nooit weten, maar The New Mutants had best baat kunnen hebben bij wat revisies.
Dat betekent geenszins dat dit een film zonder kwaliteiten is. Zo is hij voor een product van het superheldengenre aangenaam kleinschalig. Eén landhuis, vijf jongeren en één begeleider; veel meer dan dat is er niet. We zien hoe de jonge mutant Dani terechtkomt in een instelling, waar zij en vier leeftijdgenoten onder behandeling staan van dr. Reyes. Deze psychiater poogt ze te begeleiden tijdens een levensfase die voor velen al moeilijk genoeg is, maar een stuk onprettiger wordt wanneer je een mutatie blijkt te hebben die mensen de dood in kan jagen. Een werkbaar uitgangspunt, aangezien de puberproblematiek zorgt voor botsende persoonlijkheden en ontluikende seksualiteit. Wat dat laatste betreft durft men eindelijk ook eens de homoseksuele subtekst van de X-Men-reeks wat letterlijker te maken. Niet dat dit uitmondt in de meest genuanceerde weergave van een andersgeoriënteerd koppel, maar zelfs een halfgeslaagde poging is al welkom.
Daarnaast blijkt Boone gelukkig minder geïnteresseerd in de openbarende mutaties van het jonge gezelschap dan in de effecten daarvan op hun psyche. Altijd goed als er meer aandacht is voor de mens met de superkrachten dan voor de superkrachten van de mens. Het zal dan ook niet toevallig zijn dat nauwelijks aansluiting wordt gezocht bij de overige X-Men-films, afgezien van een paar kleine hints. De buitenwereld is wat dat betreft voor de hoofdpersonages net zo'n groot vraagteken als voor de kijker. Jammer dus dat dit mysterie weinig impact heeft op het verhaal en we daarvoor volledig zijn aangewezen op de vijf hoofdpersonages en hun begeleider.
Dat zou onder normale omstandigheden eerder een aanwinst dan een tekortkoming zijn, maar Boones plan is niet veel verder uitgedacht dan die eenvoudige opzet. Daardoor wordt de kleinschaligheid gaandeweg steeds meer een leegte waarin de personages maar wat ronddwalen. Af en toe hebben de mutanten een kringgesprekje met hun begeleider en zo nu en dan zien we ze net een afwasje doen, maar de rest van de tijd hangen ze maar wat rond. Bij de X-Men-films was er tenminste nog daadwerkelijk een school waar kinderen werden onderwezen, zowel in het beheersen van superkrachten als in de normale schooldingen. In The New Mutants lijkt van een dagelijkse routine geen sprake. Men verkeert enkel in afwachting van de volgende scène.
Er zijn weliswaar maar vijf mutanten (zes als je de begeleider meetelt), maar deze poging tot focus resulteert niet per se in scherpe portretteringen. De eerste kennismaking maakt direct duidelijk wie de personages zijn, maar we zien ze vervolgens nooit hun archetype overstijgen, al doet Maisie Williams een moedige poging. Dat gebrek aan uitdieping zou misschien nog best te vergeven zijn als dit de volbloedhorrorfilm was die de trailer beloofde, maar op dat vlak blijkt The New Mutants niet echt indruk te kunnen maken. Iedere keer dat Boone de spanning opzoekt, worden de beelden al gauw een rommelige bedoening. Een goede herziening van dat aspect was dus best welkom geweest. The New Mutants is een goedbedoelde poging iets nieuws te doen met het superheldengenre, maar helaas niet echt een geslaagde.
