Hoe kunnen we gelukkig zijn? Wat is gelukkig zijn eigenlijk? Is gemoedsrust hebben gelukkig zijn, of daar in ieder geval een onderdeel van? En wat is gemoedsrust dan weer precies? Zulke vragen staan aan de basis van Little Joe, de nieuwste film van Jessica Hausner. De Oostenrijkse regisseur is bekend van films als Lourdes en Amour Fou. Met de effectieve en enerverende scifi-horrorfilm Little Joe maakt ze haar Engelstalige debuut. Op het filmfestival van Cannes, waar de film vorig jaar zijn wereldpremière beleefde, won hoofdrolspeelster Emily Beecham de prijs voor de beste actrice.
Beecham speelt Alice Woodard, een wetenschapper die een in een lab werkt waar nieuwe soorten bloemen worden gemaakt. Alice heeft een plant ontwikkeld waarvan de bloem sporen uitstoot, die op mensen een zodanig chemisch effect hebben dat ze er gelukkig van moeten worden. Tenminste, als je de plant met liefde en zorg behandelt, inclusief er mee praten alsof het een kind of huisdier is. Ze noemt de bloem 'Kleine Joe', naar haar kleine zoon Joe.
Om te voorkomen dat de plant zomaar in het wild kan gaan groeien, en de sporen zomaar overal terecht kunnen komen, is deze zo ontworpen dat de plant zich niet zelf kan voortplanten. Waar Alice echter geen rekening mee heeft gehouden, is hoe de plant zo zijn eigen ideeën heeft over waar die liefde en zorg uit zou moeten bestaan, wat dat chemische 'geluk' precies inhoudt en het verband tussen die twee. Al snel blijkt dat mensen (en dieren) die de sporen inademen, nauwelijks merkbaar van persoonlijkheid veranderen, met nog maar één doel in het leven: het voortbestaan van de plantsoort bewerkstelligen, omdat de plant dit niet zelf kan.
Ze worden 'gelukkig' doordat ze behalve dit ene doel geen zorgen meer hebben in het leven. Voldoening in het werk, een behoorlijk inkomen, succesvolle relaties, liefde; alles is ondergeschikt aan Kleine Joe. Hierdoor komt Alice er in deze moderne mix van Frankenstein en Invasion of the Body Snatchers al snel achter dat voordat je op idealistische wijze mensen gelukkig probeert te maken, je misschien eerst eens goed moet bedenken wat mensen precies gelukkig maakt en wat geluk überhaupt is.
Jessica Hausner maakt met Little Joe haar Engelstalig debuut, maar het lijkt er niet op alsof ze iets verliest in de vertaling. Met vaak zeer uitgebalanceerde beeldcomposities en precieze zooms, slaagt zij erin om langzaamaan de (onderhuidse) spanning op te voeren. Door een steeds verontrustendere wereld te presenteren, die minder en minder logisch wordt. In het begin is Alice nog de vreemde in vergelijking met haar collega's en kennissen, die niet helemaal in of bij haar omgeving past. Alleen haar therapeut lijkt op dezelfde golflengte te zitten. Maar haar vervreemding wordt juist normaal, in vergelijking met de nieuwe eenheidsworst van alle mensen om haar heen.
Little Joe kan gelezen worden als een aanklacht tegen antidepressiva, omdat het 'medicijn' dat geluk moet brengen (of dan dus ongelukkigheid moet voorkomen) mensen zo verandert dat ze niet meer herkenbaar zijn als zichzelf. Maar Hausner is te slim en haar film te ironisch voor zo'n eenduidige interpretatie. Zeker, de mensen die 'geïnfecteerd' worden door Kleine Joe zijn daarna andere wezens als voorheen. En het proces is verschrikkelijk, vanuit het perspectief van Alice. Maar zoals de therapeut op een gegeven moment tegen haar zegt: als mensen nu oprecht gelukkig zijn, is dat werkelijk zo erg?
