Het onmenselijke aan de doodstraf is niet alleen dat er kwaad met kwaad wordt vergeld, maar vooral dat het een onomkeerbare straf is. Onderzoek wijst uit dat zo'n vier procent van de doodstraffen in de Verenigde Staten wordt opgelegd aan onschuldige personen. In negenentwintig van de vijftig staten is de doodstraf nog steeds van kracht.
Haast nog inhumaner dan de daadwerkelijke uitvoering van de doodstraf en de vraag welke methode dan het minst wreed is, zijn de soms uitzichtloze jaren of zelfs decennia waarin terdoodveroordeelden wachten op de voltrekking ervan. Advocaat Bryan Stevenson van The Equal Justice Initiative, een pro-deopraktijk die gevangenen in de dodencel bijstaat, wil voor zijn cliënten een menselijker bestaan voor elkaar boksen. Want zelfs al heb je een misdaad begaan: elk mens heeft recht op een eerlijk proces en menswaardige penitentiaire omstandigheden.
Stevenson werd bekend toen hij als jonge, net afgestudeerde student van Harvard vertrok naar de zuidelijke staat Alabama om zich daar vast te bijten in de zaak van Walter McMillan, ook wel bekend als Johnny D. McMillan. Zijn medegevangenen zitten eigenlijk niet te wachten op het ambitieuze broekie, want ze hebben al zo veel raadsmannen en -vrouwen voorbij zien komen met mooie woorden. Johnny D. wordt verdacht van een moord op een jonge vrouw, maar het bewijs voor de misdaad is flinterdun. Johnny kan onmogelijk op de plaats delict zijn geweest, bovendien is een valse verklaring van een crimineel die zijn hachje wilde redden de belangrijkste basis voor de veroordeling.
Het zuiden van de VS van halverwege de jaren negentig werd gekenmerkt door latent én werkelijk schaamteloos racisme. Dat ondervindt Stevenson in persoon als hij als zwarte man de gevangenis betreedt. Geheel tegen protocol in moet hij zich volledig ontkleden. De vernedering die hij voelt druipt van de muren. Ook al is discriminatie en intolerantie in onze Nederlandse maatschappij ook nog steeds onmiskenbaar aanwezig, zo grof als het er in Alabama aan toeging valt nauwelijks te beschrijven. Daar komt bij dat de donkere Johnny D. door een geheel witte jury is veroordeeld en zijn etnische achtergrond hem kennelijk al gelijk op een achterstand in zijn geloofwaardigheid stelt, hoe iel het bewijs ook is.
De verfilming van het verhaal dat Stevenson zelf in boekvorm vervatte werd gerealiseerd door Destin Daniel Cretton, de regisseur die eerder het krachtige jeugddelinquentendrama Short Term 12 afleverde. Hierin was actrice Brie Larson te zien die nu de tegenspeelster vormt van Michael B. Jordan. Samen spelen ze het juridischebijstandsduo dat de onschuld van Johnny D. moet zien te bewijzen. Deze grote namen worden gecompleteerd door Jamie Foxx in de rol van de 'delinquent' in afwachting van zijn naderende einde. Cretton toont ons met Stevenson een volhardende optimist, maar ook een naïeveling die zonder vrees in een justitieel wespennest stapt.
Cretton is duidelijk niet de man van de nuances. De opvolger van de officier van justitie die Johnny D. achter de tralies kreeg is niet van plan om de fouten uit het verleden te herstellen. Hij is doof en blind voor de waarheid en bovenal te trots om het falen van het systeem te erkennen. De confrontaties tussen deze Chapman en Stevenson zijn vrijwel zonder uitzondering grotesk. Michael B. Jordan is de zelfbeheersing zelve en ook al is dat een goede eigenschap als advocaat, het onderstreept nauwelijks zijn geestdrift. De makers bewijzen de thematiek van het fundamenteel racisme in het zuiden van de VS ook geen dienst door alle witte mannen als dommeriken of slechteriken neer te zetten. Ook hier weer is de balans ver te zoeken.
Just Mercy doet een beroep op je gevoel voor rechtvaardigheid en je moet wel van steen zijn om daar niet van doordrongen te raken, al is het maar omdat Cretton met veel sentiment je weinig keuze laat. De zaak van Johnny D. is ook zonder enige twijfel een van de grootste dwalingen van het vastgeroeste Amerikaanse rechtssysteem. Het was alleen een stuk krachtiger geweest als de degelijk acterende Jordan en Larson eens lekker uit hun slof waren geschoten of de verhoudingen écht op scherp hadden gezet. Verbaal vuurwerk tussen Jordan en Foxx blijft uit, meer dan een snel dovend sterretje is het niet. Met overdramatisering is niemand gebaat, maar met een tamelijk vlak waargebeurd verhaal evenmin.
