In de Engelse taal bestaat een mooie uitdrukking die aangeeft dat schoonheid relatief is: 'beauty is in the eye of the beholder'. En gelukkig maar: als iedereen dezelfde opvatting over wat mooi of lelijk is zou hebben, dan zou het maar een saaie wereld worden waarin iedereen op elkaar zou lijken. Toch is het lastig weerstand bieden tegen dit credo. We worden in de (sociale) media en marketing namelijk doodgegooid met een schoonheidsideaal waaraan velen willen voldoen.
Bij de kunsten is het een stuk beter geregeld. Daar waar slank en zelfs mager lange tijd een schoonheidsideaal was onder modellen, was het in de tijd van Rubens wel anders. De hele hang naar te dun is ook over zijn beste tijd heen, getuige de kritiek op graatmagere modellen die over de catwalk flaneerden. Mannen moeten daarentegen weer verzorgd en gespierd zijn. Grote merken scoren nu juist met een realistisch lichaamsbeeld om de gewone man of vrouw aan zich te binden.
Ook marketing zou je zeggen, maar realisme van het betere soort. In het kinderboek De Club van Lelijke Kinderen van de hand van Koos Meinderts wordt het schoonheidsideaal wel heel ruw uitgedragen door het heersende regime. Dictator president Isimo in het Nederland van hopelijk een verre toekomst wil dat iedereen in zijn rijk zich volgens de regels gedraagt. 'Hou het schoon,' luidt dan ook het motto en de uitspraak is zelfs uitgegroeid tot een begroeting. Als cadeautje mogen alle schoolkinderen op de foto, maar deze verrassing blijkt een snood plan te zijn om de lelijke van de knappe kinderen te scheiden.
Zogenaamd de beste foto's worden beloond. De kinderen die hierop te zien zijn mogen met het schoolreisje mee. Opvallend genoeg zijn het juist de kinderen die wat forser zijn, een bril of handicap hebben, van littekens zijn voorzien of zoals in het geval van hoofdpersoon Paul flaporen hebben. Onderweg naar het 'schoonheidskamp' doorziet Paul het plan en weet met een lotgenoot te ontsnappen. De autoriteiten gaan al snel op zoek naar de verdwenen kinderen en kloppen aan bij Pauls vader, nota bene nieuwspresentator van de staatsomroep.
De Club van Lelijke Kinderen werd zeven jaar geleden ook al eens bewerkt tot korte film, maar deze versie heeft opvallend weinig uitgehaald. Dit keer wordt het door regisseur Jonathan Elbers een stuk grondiger aangepakt. Hij toont ons een onheilspellende nare toekomst waarin een totalitair regime het voor het zeggen heeft en zijn burgers nauwelijks bewegingsvrijheid geeft. De huizen waarin de mensen wonen zijn van kil beton en glas en de kledingsmaak van de burgers laat ook niet veel ruimte voor fantasie. Je vraagt je af hoe het ooit zo ver heeft kunnen komen.
Met knap acteerwerk en ondanks het voor internationale begrippen bescheiden Hollandse budget weet Elbers ons mee te nemen in en vooral te overtuigen van een wereld waarin het moeizaam bewegen en overleven is als je ook maar een beetje buiten de toon valt. Bizar genoeg is dit een sterke uitvergroting van waarden en praktijken die we nu al in het dagelijkse leven tegenkomen. Zodra een regime de wetten van esthetiek gaat dicteren is het einde zoek. Opvallend, maar wellicht ook diplomatiek, is het feit dat alle hoofdpersonages schoonheidsfoutjes hebben die kunstmatig zijn aangebracht, terwijl alle anonieme bijfiguren meer vallen in de categorie natuurlijke gebreken (als je daar al van mag durven spreken uiteraard).
Elbers trakteert ons op een enerverende mix van actie (waaronder veel ontsnappingen), een vleugje humor en een op het eerste oog absurdistisch maar in werkelijkheid dicht tegen de realiteit grenzende moraal. Het is een moraal die er niet met de haren is bijgesleept, maar prettig landt in een wereld waarin we niet zouden willen leven. Het spel bestaat uit een combinatie van oude rotten, prettig naturel acterende nieuwkomers en heerlijk schmierende slechteriken. In deze laatste categorie stelen Roeland Fernhout als de president en Georgina Verbaan als zijn onderknuppel de show. De Club van Lelijke Kinderen is een zeer geslaagde boekverfilming met een prettige gelaagdheid zonder met een opgeheven vingertje over te komen.
