Toen schrijver E. M. Forster in de vroege twintigste eeuw het manuscript van zijn roman Maurice inleverde bij zijn uitgever bevroedde hij al dat de inhoud en thematiek onmogelijk de goedkeuring van de bekrompen Britse samenleving konden wegdragen. Tot aan zijn dood bleef de auteur onzeker over de vraag of één van zijn slechts vijf boeken geschikt zou zijn voor publicatie doordat het de liefde tussen twee mannen beschreef. Zijn nabestaanden besloten het werk begin jaren zeventig alsnog uit te brengen.
In alle opzichten was Maurice een product van zijn tijd. Honderd jaar geleden was homoseksualiteit in veel landen waaronder Groot-Brittannië strafbaar. Niet voor niets oppert een hoofdpersonage om dan maar naar het buitenland te vertrekken. De liefde was volgens de heersende, door geloof ingegeven moraal enkel voorbehouden tussen man en vrouw. Romantische omgang tussen mannen was obsceen en abject. Zoals in James Ivory's verfilming uit 1987 te zien is, kon je in de boeien worden geslagen en een verdere carrière wel vergeten.
EYE brengt enkele van Ivory's films opnieuw in de roulatie in prachtige 4K-restauraties. Ruim drie decennia na dato blijft Ivory's boekverfilming nog opvallend verfrissend in de portrettering van de mannenliefde in een intellectueel milieu. Schrijnend is de positie van homoseksuele mannen die hun liefde moesten verbergen en door hun omgeving zouden worden weggezet als genadeloze viezeriken, mocht hun geheim uitkomen. Het is des te opvallender dat Forster de romantische omgang tussen twee Cambridge-studenten nou juist deed opbloeien door aan te haken bij de werken van de klassieke Griekse schrijvers.
Titelfiguur Maurice, een innemende rol van James Wilby, is een tamelijke introverte student uit een middelmatig welgesteld milieu. Zijn zus en moeder hebben een grote invloed op hem en staan voortdurend met hun oordeel klaar. De enige mannelijke invloed is een bevriende arts die al net zo snel zijn rigide mening uit. Maurice raakt bevriend met medestudent Clive die uit een veel chiquer milieu komt. Al snel is Maurice kind aan huis als zijn vriend in de weekenden naar zijn familie gaat.
Het is uitgerekend Clive, een jonge Hugh Grant, die het eerst zijn gevoelens voor Maurice uit. De twee beginnen heel voorzichtig en vooral heel stiekem een verhouding. Iconisch zijn de beelden die Ivory schoot van de twee geliefden in het gras buiten de stad. De scène is naturel, maar ook uiterst delicaat door de wetenschap wat er voor het duo allemaal op het spel staat. Een lang leven is de verhouding niet beschoren. Clive duikt weg voor zijn ware gevoelens, stopt ze diep weg en trouwt zoals dat nou eenmaal hoorde met een vrouw.
Opvallend aan de opbouw van Forsters roman is de lange laatste akte, waarin de gebeurtenissen tussen Maurice en Clive nog vers in het geheugen van de lezer zitten, maar de relatie tussen de twee uiterst ongemakkelijk is geworden. Over het verleden wordt niet gesproken, maar er sluimert veel. Voor Clive lijkt de verhouding een experiment, een fase, maar zijn nieuwbakken huwelijk doet geforceerd aan. Maurice hunkert innig naar een andere man en ziet zijn kans schoon met een knecht van Clives familie.
Liefde kent geen grenzen en laat zich al zeker niet leiden door verschillen in rang en stand. Zelfs anno 2019, waarin de tolerantie nog niet altijd zo hoog is als de politiek-correcte samenleving pretendeert, heeft Maurice nauwelijks aan kracht ingeboet. Alleen al vanwege de prachtige beelden die Ivory schoot in en om Cambridge en het beklemmende intellectuele, maar nauwelijks progressieve academische milieu is hij het aanzien meer dan waard. Het is een omgeving die wordt gedicteerd door eeuwenoude gebruiken en rituelen. Een middagje spijbelen en de decaan negeren kan funest zijn. Zie dan maar eens echt jezelf te zijn.
