M. Night Shyamalan zal waarschijnlijk nooit meer loskomen van zijn imago als de filmmaker van de onverwachte wending. Het overgrote deel van zijn films bevat een twist, waardoor het haast een verrassing is wanneer hij zijn publiek op het einde eens niet probeert te overrompelen. Maar na een tijdje ziet iedereen die zogenaamde verrassingen wel aankomen en moet je wel met iets flink afwijkends komen om nog indruk te maken. In zijn meest recente film Split wist Shyamalan dat zowaar klaar te spelen door in de laatste seconden te onthullen dat de film zich afspeelde in dezelfde wereld als zijn eerdere film Unbreakable.
Uiteraard zagen we allemaal niet aankomen dat Split een soort-van-vervolg op Unbreakable was, maar laten we eerlijk zijn: dat kónden we ook niet zien aankomen. De onconventionele superheldenfilm eindigde eveneens met een typische Shyamalan-verrassing, maar deze was rijkelijk gevuld met aanwijzingen naar wat pas in de slotscène expliciet zou worden onthuld. De oplettende kijker had kunnen voorzien waar dit verhaal op uit zou draaien. De koppeling van Unbreakable en Split kwam daarentegen compleet uit de lucht vallen. De twee films matchen niet qua toon en thematiek, waardoor de connectie beperkt is tot de regie en het schrijfwerk van Shyamalan. De regisseur zal ongetwijfeld verkondigen dat dit altijd al zijn meesterplan was, maar het lijkt aannemelijker dat hij zijn kans schoon zag om twee vliegen in één klap te slaan: Split een spraakmakend einde geven en de deur openzetten voor het vervolg op Unbreakable waar hij al zo lang over sprak.
Desondanks kan moeilijk worden ontkend dat dit een interessante manier is om een filmreeks te construeren. Bij veel andere reeksen weten we tegenwoordig al ruim van tevoren dat er vervolgen zullen komen, welke personages daarin zullen terugkeren en hoe elk deel naar het volgende toewerkt. Dus ja, enige afwijking van het gangbare Hollywoodtraject is zeker welkom. En het moet gezegd: de twee verhaallijnen uit Unbreakable en Split komen in trilogieafsluiter Glass opvallend soepel bij elkaar. Wat daarbij zeker helpt, is dat bijna elk personage van enige betekenis uit de voorgaande films opnieuw opdraaft. Zelfs personages zonder betekenis keren terug. Zo achtte Shyamalan het blijkbaar nodig zijn cameo's uit beide films met elkaar te verbinden. Ach ja, alles voor de (retroactieve) continuïteit, nietwaar?
Qua verhaal gaat Glass in ieder geval lekker simpel van start: het in Split ontwaakte monster genaamd The Beast maakt Philadelphia onveilig en dus is de in Unbreakable opgestane superheld David Dunn naarstig naar hem op zoek. De twee treffen elkaar al snel, maar hun titanengevecht wordt onderbroken door de autoriteiten. Ze belanden vervolgens beiden in een psychiatrische instelling waar ook een oude bekende zit opgesloten: Elijah Price, ook wel bekend als Mr. Glass. Helaas trapt Shyamalan vanaf dat moment stevig op de rem en slaat het superheldenverhaal om in een psychologische thriller. De drie hoofdpersonages komen onder toezicht te staan van een psychiater (sterk gespeeld door de altijd betrouwbare Sarah Paulson) die hen ervan probeert te overtuigen dat hun superhelden- en superschurkenstatus gebaseerd is op niets anders dan waanideeën.
Leuk geprobeerd, Shyamalan, maar we hebben allemaal de voorgaande films gezien. Je gaat ons nu echt niet laten twijfelen aan wat we daarin aan bovennatuurlijks hebben aanschouwd. Zeker niet wanneer je opnieuw personages opvoert die hiervan getuige waren bij wie nooit is gehint naar een loszittend steekje. Alsof dit middenstuk nog niet loom genoeg is, wordt de toch al iets te lijvige speelduur aangelengd met enkele verwijderde scènes uit Unbreakable. En dan niet op een manier die het verhaal dient, maar simpelweg als illustratieve flashbacks. Schrap ze en de film verliest niets. Als deze scènes al niet essentieel waren voor Unbreakable, waarom zouden ze dat voor deze film dan wel zijn?
Het wordt pas weer een beetje interessant wanneer Price uit zijn apathische toestand 'ontwaakt' waarna vertolker Samuel L. Jackson lekker los kan gaan in zijn rol. Vooral zijn samenspel met de opnieuw sterk op dreef zijnde James McAvoy levert een paar smakelijke scènes op. Maar net wanneer de film opleeft, daalt het besef in dat Jackson niet goed is in maat houden en dat Shyamalan weinig subtiel is met zijn dialogen. Aldus is in de slotfase praktisch elke zin van Jackson een breedsprakerige wijsheid over superheldenverhalen die de kijker kromme tenen zal bezorgen. De laatste keer dat we iemand zo irritant zagen dwepen, was toen Jesse Eisenberg in Batman v Superman: Dawn of Justice bleef benadrukken "hoe superhelden net als goden zijn, weet je wel." Zelfs de verder excellente Anya Taylor-Joy ontsnapt niet aan Shyamalans onhandige schrijfkunsten, wanneer ze volkomen uit het niets een paar wist-je-datjes over Superman moet oplepelen.
Her en der wordt gejubeld dat M. Night Shyamalan sinds 2015 bezig is aan een heuse comeback. Voor bovengetekende is dat nog niet zo zeker. Ja, zijn vorige twee films, The Visit en Split, waren beduidend beter dan alles wat hij in de tien jaar daarvoor had gemaakt, maar dit waren geenszins films die zich konden meten met de producties waarmee de regisseur rond de eeuwwisseling doorbrak. Helaas is Glass dat evenmin. Aan ideeën is klaarblijkelijk geen gebrek, maar met zijn stroeve dialogen en onhandige regie stijgen Shyamalans films nog altijd niet boven de middelmaat uit. De man heeft jaren hardop laten weten dat hij Unbreakable wilde uitbouwen tot een trilogie. Dat is hem bij dezen gelukt. Laten we hopen dat hij na het uitvoeren van dit langgekoesterde plan iets nieuws gaat doen. Het liefst zonder terug te grijpen op oude successen, maar wel met dezelfde kwaliteit.
