Het lijkt haast wel alsof het Matthias Schoenaerts erom te doen is Vladimir Poetin tegen zich in het harnas te jagen. Speelde de Belgische acteur eerder dit jaar nog in Red Sparrow een schimmige Russische spion die als twee druppels water lijkt op de autocratische president met een KGB-verleden, daar heeft hij nu de hoofdrol in een film over de Koersk-ramp. Na bijna twintig jaar van zelfverrijking, persvrijheidsinperking en landjepik hoef je van Poetin niet te verwachten dat hij van een dergelijke film 's nachts wakker zal liggen, maar in 2000 zorgde deze ramp wel degelijk voor stevige imagoschade voor de toen nog geen halfjaar zittende president. Dat de Russische tragedie nu is verfilmd als een Engels gesproken Frans-Belgische productie met een Deense regisseur en een geheel West-Europese cast is dan ook niet louter culturele toe-eigening, want laten we eerlijk zijn: in het huidige Rusland zou dit verhaal nooit worden verfilmd.
De Koersk-ramp was namelijk een vrij beschamende toestand voor Rusland: slechts enkele dagen na aanvang van een oefening zonk de onderzeeër door een ongeluk (waarschijnlijk als gevolg van slecht onderhoud) naar de bodem van de Barentszzee, praktisch in de voortuin van Moermansk. Het grootste deel van de bemanning stierf direct, maar drieëntwintig overlevenden wisten zich te verschansen in het achterste compartiment, hopend op redding. De Russische marine kreeg het echter niet voor elkaar hen te bereiken en weigerde lange tijd hardvochtig een beroep te doen op buitenlandse hulpdiensten. Ondertussen kwam Poetin in opspraak omdat hij tijdens deze crisis zijn vakantie aan de Zwarte Zee bleef voortzetten en die pas vijf dagen na de ramp afbrak.
In Kursk laat regisseur Thomas Vinterberg de politiek grotendeels buiten beschouwing (Poetins vakantie blijft onvermeld) en focust op de opvarenden, hun vrouwen en de hulpdiensten. Allen gebonden door machteloosheid. Zo zien de overlevende schippers zich geconfronteerd met de onmogelijkheid hun eigen redding te bespoedigen. Het enige wat zij kunnen doen, is af en toe met klopsignalen doorgeven dat ze nog in leven zijn. Daarna is het enkel afwachten. Een scène waarin Schoenaerts personage aan de bak moet om de zuurstof in het compartiment op peil te houden, is weliswaar spannend maar voelt in deze context ietwat misplaatst. Ondertussen verkeren de echtgenoten van de opvarenden in alle staten omdat ze door de marine volledig in het duister worden gehouden. Hun gedeelde woede en wanhoop resulteert in niet bijster diepe conversaties, maar gelukkig vervallen hun scènes evenmin in het type hysterie dat in dit soort films snel de kop opsteekt.
Misschien nog wel het meest machteloos zijn de hulpdiensten. De Russische omdat ze niet over de geschikte middelen beschikken om een reddingsmissie naar behoren uit te voeren en de Britse omdat ze die wel hebben maar niet mogen inzetten. Laatstgenoemde partij wordt vertegenwoordigd door Colin Firth als de meest Britse marineofficier die je je maar kunt voorstellen. Het type dat op kalme wijze alles direct in gereedheid brengt om te hulp te schieten, zelfs al heeft niemand daarom verzocht. Een dergelijk personage zou makkelijk een karikatuur kunnen worden, maar Firth (toch al bijna een pastiche van Britse betrouwbaarheid) weet hem opvallend menselijk te houden. Je verwacht ergens een moment waarop voor hem de maat vol is en hij volkomen door het lint gaat, waarna de Russen hem direct zijn zin geven. Maar nee, zijn werk vereist diplomatie en dus zal hij zich blijven beheersen en zo nodig tot tien tellen.
Vooralsnog lijkt Kursk geen release te krijgen in Rusland. Gezien de huidige regering is dat geen verrassing, maar wel jammer aangezien het interessant zou zijn te zien hoe de film daar in de smaak valt. Want hoewel de Russische autoriteiten een stevige veeg uit de pan krijgen, worden de Russische burgers opvallend nobel neergezet en wordt de kameraadschap van de matrozen nooit bekritiseerd of betwijfeld. Sterker nog: in de openingsscène staan enkelen hun horloge af zodat een van hen naar behoren zijn bruiloft kan vieren. Zulke symboliek zou niet misstaan in Russische films uit het Sovjettijdperk. Er kan weliswaar een pro-Europese boodschap worden gezocht achter het gegeven dat er in nood nou maar gewoon naar Colin Firth moet worden geluisterd, maar het lijkt eerder een algemene veroordeling van halsstarrige nationale trots die mensen onnodig het leven kost. Dergelijke koppigheid is echt niet iets waar Russen het monopolie op hebben.
