De horrorfilms die het meest onder je huid kruipen zijn veelal voorzien van een verhaal waarbij het drama net zo belangrijk is als de schrikeffecten of de gorigheid. Op de keper beschouwd is bij The Exorcist het drama prominenter aanwezig dan het ronddraaiende hoofd of de erwtensoep die Regan MacNeil de kamer inslingerde. Juist de dramatiek rondom haar personage maakte haar zo kwetsbaar voor duivelse invloeden.
Recente geslaagde 'arthouse'-horrorprojecten - we mogen inmiddels wel spreken van een trend - hadden ook alle een hoog dramatisch gehalte. Of het nou draait om ontluikende seksualiteit en repressie in It Follows of de overlevingsstrategie van een gezin in A Quiet Place. Als het in de onderlinge relaties of met de persoonlijke psyche niet zo lekker loopt dan komen angst en schrik nog net wat heftiger binnen.
Bij de debuutfilm Hereditary die vrijwel geheel wordt gedragen door een weergaloze Toni Collette, is eigenlijk ook veel meer aan de hand dan enkel wat freaky voorvallen. Filmmaker Ari Aster neemt in ieder geval ruim de tijd om zijn verhaal en personages op te bouwen. Zo kan het zo maar gebeuren dat je tot de conclusie komt dat het eerste uur razend spannend en meeslepend is, zonder dat feitelijk één schrikeffect is gepasseerd.
Toch geeft met name één behoorlijk grafisch shot aan dat het wel degelijk menens is. Aster speelt op geraffineerde wijze met het sentiment en de empathie van zijn kijker en vooral met diens verwachtingen ten aanzien van het horrorgenre. Een dode oma in een kist. Een groot houten huis. Een excentriek kind. Een zooi aan clichés schiet voorbij, maar Aster is er steeds iets anders dan normaal mee van plan.
Dat is best een knappe prestatie als je bedenkt dat het genre behoorlijk platgeslagen en vaak zelfs afgezaagd is. Collette speelt Annie, een kunstenares met een moedercomplex die miniaturen van huizen en objecten maakt. Haar eigen moeder leefde een teruggetrokken leven en onderhield een moeizame band met Annie die werd gekenmerkt door vervreemding en schuldgevoel. Als Annies moeder overlijdt weet ze dan ook niet waar ze met haar gevoelens heen moet.
Annie besluit zich aan te sluiten bij een praatgroepje en probeert om te gaan met haar gevoel van opluchting en verlichting waarover ze zich behoorlijk bezwaard en schuldig voelt. Hier ontmoet ze de behulpzame maar zonderlinge Joan. En dan is er nog Annies eigen dochter Charlie, een bijzonder kind met autistische trekjes dat een speciale plek in het hart van haar overleden oma had. Charlie begint na de dood van grootmoeder vreemde dingen te zien.
Aster gooit het dramatische roer hardhandig om nadat Charlie op sleeptouw wordt genomen door haar oudere broer Peter. Dan pas wordt duidelijk dat elk plotelement en elke karaktereigenschap in Hereditary uiterst zorgvuldig gekozen is. Er wordt niets aan het toeval overgelaten. De debutant toont zich niet alleen in visueel opzicht een genie met prachtige shots en mooie camerastandpunten, maar is misschien wel een nog een betere scenarist.
Alles klopt hier, zoals de lapzwansrol van Collettes filmechtgenoot Gabriel Byrne met wie het moeizaam communiceren is en de wijze waarop Annie met haar werk miniaturen van haar leefomgeving en belevingswereld creëert. Vooral de moeizame, vage band met man Steve zorgt ervoor dat Annie steeds meer in een isolement belandt. De belangrijkste troef die de makers achter de hand hebben is echter de onheilspellende sfeer. Hereditary moet het niet hebben van effectbejag, maar nestelt zich in de menselijke geest om er vervolgens flink in rond te wroeten.
Collette is op dreef als een radeloze vrouw die allerlei stadia van rouwverwerking doorgaat en steeds meer verstrikt raakt in een web van angst, ongeloof en onbegrip. De laatste twintig minuten zullen niet iedereen kunnen bekoren en staan in schril contrast met de onvoorspelbaarheid die eraan voorafgingen. Bezwaarlijk is dit nauwelijks, omdat Aster je als de finale zich aandient al compleet heeft ingepakt. Hereditary wordt geplugd als de engste horrorfilm ooit. Dat is schromelijk overdreven, maar een instant klassieker is het zeker.
