Jane is een documentaire over de gelijknamige - toen nog doodnormale - Britse secretaresse die in 1957 de zeldzame kans kreeg chimpansees te bestuderen in Tanzania. Zonder de gebruikelijke diploma's op zak werd de zesentwintigjarige natuurliefhebber door een bevriende wetenschapper naar de Afrikaanse jungle gestuurd vanwege haar overstelpende liefde en toewijding voor dieren en natuur. Helemaal alleen, tussen de wilde primaten.
Meer dan honderd uur aan National Geographic-beeldmateriaal smolt regisseur Brett Morgen om tot een film die het professionele leven van Jane Goodall als onderzoeker naadloos verweeft met haar persoonlijke leven. Een grote klus die terecht is toevertrouwd aan Morgen. Hij dook al eerder in het precaire archiefmateriaal van Nirvana-frontman Kurt Cobain en maakte daar in 2015 Kurt Cobain: Montage of Heck van. Ook in Jane - van wie de biografie minstens zo interessant is als die van Cobain - distilleert Morgen met precisie een fijne mix van beelden uit de berg analoge filmrollen die tot voor kort onontdekt waren.
Op beschouwende wijze maken we kennis met Jane, een dappere maar tegelijkertijd integere vrouw, die beetje bij beetje nader tot een groep chimpansees komt. Het gedrag van primaten was voorheen nooit eerder onderzocht. Dag in dag uit hield Jane haar aantekeningenboekje bij terwijl ze de groep apen op de voet volgde van een veilige afstand. Ze leerde de apen kennen, bestudeerde de hiërarchische verhoudingen en zag de dynamiek van de groep veranderen toen er een baby geboren werd. Essentieel onderzoek, maar er werd in tegengestelde richting aan de geldkraan gedraaid en het was voor Jane onduidelijk hoe lang zij nog in Tanzania kon verblijven. Toen National Geographic eenmaal een cameraman stuurde om het unieke project te filmen, was het voor Jane duidelijk dat zij nog even in de jungle bleef.
Hugo van Lawick, een ervaren natuurfilmmaker, legde op graduele wijze Janes toenadering tot de groep apen vast; tot het punt waarbij Jane de apen zelfs aanraakt, banaantjes voert en liefkozend streelt. De inmiddels vierentachtigjarige Jane blikt terug op de archiefbeelden met tekst en uitleg over het gedrag van de fascinerende mensapen, haar roem als primatoloog en haar uiteindelijke relatie met cameraman Hugo. Jane laat ons op tweeledige wijze naar aapjes kijken. Enerzijds naar de mensapen met hun herkenbare gedrag, stemmingswisselingen en menselijke blikken. Daarnaast zien we Jane en Hugo dichter tot elkaar komen, ze zoeken toenadering, zijn onafscheidelijk en wanneer hun eerste kindje in de jungle opgroeit, lijkt het gezin verrassend veel op de groep apen in hun doen en laten. De grens tussen mens en aap vertroebelt meer en meer.
Onnodig is de heroïek waarmee de film hier en daar pronkt. Zoals de opmerkelijke ondertitel, "It took a woman to unlock the secret of early man". De prominente binaire oppositie in deze zin wordt om geheel onduidelijke reden onnodig belicht omdat de film hier totaal niet over gaat. De schreeuwerige heldhaftigheid van deze boodschap steekt af tegen de integriteit van Jane en haar oprechte liefde voor de primaten. Net zoals de muziek van Philip Glass die de hele film gladstrijkt en bij wijlen meer irriteert dan positief ondersteunt. Wie nog een blik naar de Nederlandse filmposter werpt, ziet dat de woorden "one of the best documentaries of all time" van dezelfde onnodige opdringerigheid getuigen.
Dat is jammer, want in essentie bevat Jane een prachtig verhaal over liefde voor de natuur en wilde dieren; over moed en toewijding. Voor Jane voelt haar onderzoek als een roeping, een roeping die zo sterk is dat zelfs haar gezin niet altijd in staat is om haar tegen te houden. Jane vertelt een fascinerend verhaal over een niet bepaald ongevaarlijke klus: voor langere tijd het gedrag van chimpansees analyseren. Een verhaal over wilde apen, maar vooral ook over mensen.
