Een van de bekendste werken van de Vlaamse schrijver Tom Lanoye is de ruim dertig jaar geleden verschenen verhalenbundel Een Slagerszoon met een Brilletje. Het werk van de auteur is niet alleen zeer divers, maar kent ook veel autobiografische elementen. Zo was Lanoye inderdaad de zoon van een slager in Sint-Niklaas. Zijn meest persoonlijke werk is het in 2009 verschenen Sprakeloos.
Het werd een meeslepende ode aan zijn moeder, die niet alleen in boekvorm verscheen maar ook als hoorspel en theaterstuk te horen en te zien was. Lanoye adoreerde zijn moeder die aan de weg timmerde als actrice en niet bepaald over een gemakkelijke persoonlijkheid beschikte. Het was een vrouw die niet alleen op het toneel van theater hield, maar ook in haar privéleven. Met een ongekend gevoel voor drama betoverde ma Lanoye het publiek en haar familie. Totdat haar eergevoel haar werd afgenomen.
Actrice en regisseur Hilde van Mieghem boog zich over het werk van Lanoye. Tom heet hier Jan Meerman, beschikt weliswaar niet over een brilletje, maar is wel de zoon van een slager en homoseksueel. We zien Jan voornamelijk als volwassene als succesvol schrijver. Moeder Josée leren we kennen op de premièreavond van haar nieuwste tragikomedie. Ze weet elk publiek naar haar hand te zetten, maar het leven duwt haar een compleet andere kant op als de grande dame diezelfde avond nog wordt getroffen door een beroerte.
Het is pijnlijk om te zien hoe een ooit levenslustige en flamboyante zelfverzekerde vrouw met een sterke wil door de hersenbloeding verandert in een sprakeloos hoopje ellende die zich niet kan uiten en zich nog het best laat vergelijken met een kind. Haar omgeving slaat het reddeloos gade, maar zet alle zeilen bij om de vrouw nog enige kwaliteit van leven te geven. Jans vader Roger koestert de herinneringen die hij aan zijn vrouw heeft en is niet van plan het bijltje erbij neer te gooien.
Van Mieghem wisselt de ellende van het filmisch heden af met de mooie momenten van toen. De vele mannen die de jonge Josée het hof proberen te maken en haar telkenmale uitnodigen voor een bioscoopje of even met haar op wilden lopen. De jonge Jan die moest toezien hoe hij zijn oudste broer verliest en zich herinnert hoe hij zijn seksualiteit ontdekte. Zijn moeder heeft op alles invloed en over alles haar woordje klaar, wat het er voor de jonge Jan en echtgenoot Roger niet altijd makkelijker op maakte.
De grote ster van Sprakeloos is actrice Viviane de Muynck, een van de grootste acteertalenten van Vlaanderen. Zij speelt de uiteenlopende facetten van haar rol met verve, van een krachtige dominante vrouw tot de kinderlijke naïeveling die het noodlot van haar maakt. De Munck weet de lelijkheid van haar personage in zowel de arrogantie als de medische gesteldheid te treffen en speelt hiermee al haar tegenspelers van het scherm.
Aan Marie Vinck, met wie Van Mieghem eerder samenwerkte in het delicate De Kus, de oneerbare taak om de jonge Josée neer te zetten die maar magertjes afsteekt tegen de vertolking van De Muynck.De scènes waarin de familiehistorie wordt getroffen zijn dikwijls gehaast en vluchtig, maar worden sterker als van Mieghem heden en verleden in elkaar over laat gaan. Het toen dient enkel als illustratie voor het nu en Van Mieghem en haar medescenarist hadden de wijze waarop de tijdslijnen op elkaar ingrijpen krachtiger kunnen vatten.
Sprakeloos excelleert in de scènes van De Munck en misschien wel daarom is al het andere van een hoog van-dik-hout-zaagt-men-plankengehalte. Het is dan ook niet allemaal even functioneel in het treffen van de hoofdmoot die draait om de woordeloze strijd van een daadkrachtige vrouw om haar waardigheid terug te krijgen.
