Eén moment van onnadenkendheid. Dat is alles wat nodig was om het leven van klusjesman Lee Chandler volledig af te breken. Het heeft hem alles en iedereen afgenomen die hem lief waren en Lee tot een paria gemaakt die constant nagewezen werd. De uitleg en uiteenzetting van deze tragische gebeurtenis volgen pas als het ijzersterke drama Manchester by the Sea al een minuut of veertig op gang is.
Het valt te bezien of het meer sympathie voor Lee oplevert, want tot die tijd hebben we kennisgemaakt met een hork van een vent die twee appartementencomplexen in Boston voor zijn rekening neemt en daar regelmatig de bewoners beledigt. Lee heeft een uitermate kort lontje en begint dan ook regelmatig een matpartij in de kroeg. Gewoon omdat iemand net iets te lang naar hem kijkt of hem per ongeluk aanstoot bij het voorbijlopen. Naar blijkt draagt deze man een trauma en een enorme brok schuldgevoel met zich mee, maar zelfs het vreselijkste wat een mens kan overkomen lijkt niet voldoende om deze conciërge echt aardig te gaan vinden.
Hier is tijd voor nodig en die wordt je dan ook ruim twee uur gegund. In een opzettelijk verwarrend en chronologisch flink gehusseld narratief worden de demonen van Lee in het verleden én het heden duidelijk. Eens was hij een familieman met een schat van een vrouw en drie koters waar hij dol op was. Met zijn neefje Patrick heeft hij een bijzondere band opgebouwd, maar hij reageert apathisch als diens vader overlijdt en hij opeens de zorg van de zwaar puberende tiener op zijn bordje krijgt.
Lee was ooit een vader maar is dit inmiddels verleerd en daarmee het vermogen en de wil om verantwoordelijkheid voor zichzelf en anderen te dragen. Maar zijn onverschillige houding kan hij niet blijven volhouden, al is het maar omdat hij ook wel inziet dat er nu een joch van zestien afhankelijk van hem is. Lee krijgt ruimschoots de tijd om de zaken op orde te krijgen, want het lichaam van zijn overleden broer wordt in de vriezer bewaard tot de lente aanbreekt en de grond zacht genoeg is om hem in te begraven.
De derde speelfilm van regisseur en scenarist Kenneth Lonergan speelt zich af in New England, het rijtje staten in het uiterste noordoosten van de Verenigde Staten. Aan de kust van Massachusetts liggen plaatsen met Britse namen als Manchester, Essex en Gloucester. De setting blijkt allesbehalve toeval, want Lonergan sluit wat toonzetting en sociale thematiek betreft sterk aan bij het sociaalrealisme van Britse filmmakers als Ken Loach en Mike Leigh. Kenmerkend is de moeizame verhouding die Lee niet alleen met zijn omgeving en verleden onderhoudt, maar ook met de kijker.
Zelfs als zijn grote geheim en de vele smetten op zijn blazoen worden onthuld en hiermee zijn menselijkheid wordt onderstreept, verandert de sympathie voor de man nauwelijks. Het schuldgevoel dat Lee ervaart, wordt door zijn toeschouwers klakkeloos overgenomen. De nuanceringen volgen veel later, onder meer met zijn ex-vrouw als aangever en worden door Lonergan ingepast door de band tussen Lee en Patrick verder uit te werken. Ook Patrick is op zijn manier de weg kwijt. Niet alleen is hij vaderloos, hij dreigt door zijn nieuwe voogd ook Manchester, zijn ouderlijk huis, school en vrienden te moeten opgeven. Zijn moeder is al jaren spoorloos en de tiener houdt er twee vriendinnetjes op na.
Het knappe aan dit solide drama is de wijze waarop de personages verschillende schakeringen kennen en een ondoorzichtige functie vervullen. Dit houdt het plot en de dialogen fris en onvoorspelbaar. Familievriend George is de enige uitzondering en heeft de zaken wel op orde. Hij staat immer klaar met steun en goede raad en kan leunen op een hechte familieband. Hij is echter niet bang om zijn mening te ventileren. George belichaamt het zuivere geweten en het morele kompas dat bij al zijn omstanders danig in de war is.
Manchester by the Sea kent indringende vertolkingen, vooral van hoofdrolspeler Casey Affleck en Michelle Williams die zijn voormalige vrouw speelt. Maar Lonergans familiedrama kan vooral bogen op knap schrijfwerk, waarbij we moeten zien mee te leven met een onpeilbaar en onberekenbaar personage dat zijn emoties op een zijspoor heeft gezet.
